Odsłonięcie tablicy pamiątkowej upamiętniającej prof. Franciszka Duszeńkę - Referat Prasowy Urzędu Miejskiego w Gdańsku

W środę, 17 grudnia, o godz. 11.00, na budynku przy ul. ul. Chlebnickiej 11/12 odsłonięta zostanie pamiątkowa tablica. W tym domu tworzył Franciszek Duszeńko (1925–2008) rzeźbiarz, rektor Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku, współautor pomników Ofiar Obozu Zagłady w Treblince i Obrońców Wybrzeża na Westerplatte.

Z wnioskiem o upamiętnienie profesora zwrócili się przedstawiciele Wspólnoty Mieszkaniowej przy ul. Chlebnickiej 11/12. W uroczystym odsłonięciu tablicy wezmą udział m.in. Władysław Zawistowski, dyrektor Departamentu Kultury Urzędu Marszałkowskiego, Dorota Raczkowska, zastępczyni dyrektora Biura Prezydenta ds. Kultury UMG,  prof. Adam Świerżewski, rektor Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, prof. Małgorzata Jankowska, prorektor ds. nauki, spraw studenckich i doktoranckich ASP, prof. Robert Kaja, profesor na Wydziale Rzeźby i Intermediów ASP w Gdańsku i Zbigniew Socha, wiceprezes stowarzyszenia Nasz Gdańsk.

Sejm RP ustanowił rok 2025 Rokiem Franciszka Duszeńki a w tym samym roku jego imię nadano parkowi w Gdańsku. Twórczość artysty została także upamiętniona wydarzeniami artystycznymi, m.in. prawykonaniem dedykowanej mu kompozycji „Viderunt” na carillonie Ratusza Głównego Miasta i wystawą zbiorową „Formowanie Pamięci – Przestrzeń Rozdarcia | Franciszek Duszeńko uczennice i uczniowie”  organizowaną przez Gdańską Galerią Miejską we współpracy z Akademią Sztuk Pięknych w Gdańsku.

Biogram

Franciszek Duszeńko (6 IV 1925, Gródek Jagielloński koło Lwowa – 11 IV 2008, Gdańsk) – rzeźbiarz, pedagog, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, jeden z najwybitniejszych twórców polskiej rzeźby monumentalnej XX wieku.

W latach 1942–1944 studiował w Państwowym Instytucie Sztuk Plastycznych we Lwowie pod kierunkiem Mariana Wnuka. W czasie II wojny światowej był żołnierzem Armii Krajowej (ps. „Gustaw”), a od lipca 1944 do maja 1945 więźniem niemieckich obozów koncentracyjnych Gross-Rosen, Oranienburg i Sachsenhausen. Doświadczenia wojenne miały trwały wpływ na jego późniejszą twórczość.

Po wojnie przebywał m.in. w Warszawie, Zakopanem i Łodzi. Od 1947 kontynuował naukę w Państwowej Wyższej Szkole Przemysłu Artystycznego w Łodzi, a następnie w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Gdańsku, gdzie w 1952 uzyskał dyplom. Z uczelnią tą związał całe swoje życie zawodowe: od 1950 był asystentem, od 1956 docentem, od 1973 profesorem nadzwyczajnym, a od 1990 profesorem zwyczajnym. W latach 1956–2000 prowadził Pracownię Rzeźby, kształcąc kilka pokoleń rzeźbiarzy. W latach 1981–1987 pełnił funkcję rektora ASP w Gdańsku, wybranego w pierwszych wolnych wyborach. Jeszcze do 2001 sprawował opiekę artystyczną nad dyplomantami.

Debiutował w okresie socrealizmu, tworząc prace o zaangażowanej tematyce i tradycyjnej formie. W latach 50. i 60. uczestniczył w renowacji Drogi Królewskiej w Gdańsku, współpracując m.in. przy rzeźbiarskim wystroju kamienic Długiego Targu. Największe znaczenie przyniosły mu jednak realizacje pomnikowe, w których łączył syntetyczne, abstrakcyjne bryły kamienia z ekspresyjną rzeźbą figuratywną. Do najważniejszych należą: Pomnik Pamięci Ofiar Obozu Zagłady w Treblince (1964, we współpracy z Adamem Hauptem i Franciszkiem Strynkiewiczem), Pomnik Obrońców Westerplatte w Gdańsku (1966, z Adamem Hauptem i Henrykiem Kitowskim) oraz Pomnik Artylerzysty Polskiego w Toruniu (1980). Jest także autorem m.in. pomnika Marii Konopnickiej w Gdańsku oraz wybitnych realizacji sakralnych, w tym monumentalnej figury Chrystusa w kościele św. Józefa w Gdyni-Leszczynkach.

Jego dzieła znajdują się w zbiorach muzealnych w Polsce i za granicą, m.in. w Muzeach Narodowych w Warszawie i Gdańsku. Przez wiele lat prowadził pracownie rzeźbiarskie na Głównym Mieście w Gdańsku.

Za swoją twórczość i działalność był wielokrotnie nagradzany i odznaczany, m.in. kolejnymi klasami Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Oświęcimskim, Nagrodą Prezydenta Miasta Gdańska oraz Nagrodą im. Brata Alberta. W 2008 pośmiertnie uhonorowano go Medalem Księcia Mściwoja II.

Zmarł 11 kwietnia 2008 r. i został pochowany na cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku.