Gdańsk łączy siły dla kultury. Powstaje Gdańskie Centrum Sztuki Współczesnej - Referat Prasowy Urzędu Miejskiego w Gdańsku

Gdańsk wchodzi w nowy etap rozwoju sztuk wizualnych. Połączenie Gdańskiej Galerii Miejskiej oraz Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia zaowocuje powstaniem Gdańskiego Centrum Sztuki Współczesnej (GCSW) – silnej, wielooddziałowej instytucji, która połączy potencjał obu zespołów, wzmocni ofertę programową i jeszcze bardziej otworzy sztukę współczesną na mieszkanki i mieszkańców miasta.

O planach połączenia instytucji, korzyściach dla artystów i publiczności oraz dalszych działaniach związanych z dziedzictwem Güntera Grassa mówiono podczas konferencji prasowej, która odbyła się w poniedziałek, 15 grudnia, w Instytucie Kultury Miejskiej w Gdańsku.

Jedna silna instytucja sztuki współczesnej

Podczas sesji, 18 grudnia, Rada Miasta Gdańska zagłosuje nad uchwałą o ostatecznym połączeniu Gdańskiej Galerii Miejskiej i CSW Łaźnia. Nowa instytucja – Gdańskie Centrum Sztuki Współczesnej – rozpocznie oficjalną działalność 8 kwietnia 2026 roku.

– To świadomy wybór nowego modelu polityki kulturalnej miasta. Robimy to z myślą o przyszłości gdańskiej kultury i jej odbiorcach. Potrzebujemy instytucji publicznych mądrych, zaangażowanych społecznie i bliskich mieszkańcom. Chcemy, aby o sztuce współczesnej się rozmawiało i żeby była ona obecna w codziennym życiu gdańszczanek i gdańszczan – podkreśliła Aleksandra Dulkiewicz, prezydent Gdańska.- Wiemy, co chcemy zrobić i wiemy, dlaczego to robimy. Widzimy wyraźnie potrzebę zmiany, takiej, która pozwoli nam jeszcze lepiej odpowiadać na współczesne zjawiska artystyczne w naszym mieście. To krok, który ma wzmocnić potencjał programowy, organizacyjny i wizerunkowy nowej instytucji.

Nowa instytucja zachowa wszystkie pięć dotychczasowych lokalizacji GGM i CSW Łaźnia, które będą działać pod wspólną marką. Miasto gwarantuje również ciągłość zatrudnienia dla pracowników obu instytucji.

- Chcę bardzo wyraźnie podkreślić - zapewniłam oba zespoły, że liczba etatów nie ulegnie zmianie – pracownicy są bezpieczni. Równie istotny jest budżet, bo bez stabilnych finansów nie ma mowy o odpowiedzialnym planowaniu działań kulturalnych. W projekcie uchwały nie tylko łączymy budżety obu instytucji, ale dokładamy dodatkowy milion złotych. Wszystkie zaplanowane programy na 2026 rok będą realizowane, a sam rok będzie okresem przejściowym – dodała prezydent Gdańska

Gdańskim Centrum Sztuki Współczesnej będzie kierowała Marta Kołacz, dotychczasowa dyrektorka CSW Łaźnia, a jej zastępczynią zostanie Maria Sasin, obecna dyrektorka Gdańskiej Galerii Miejskiej.

Spójna strategia i silne fundamenty dla sztuki współczesnej

Od 2016 roku, wraz z wdrażaniem Strategii Rozwoju Miasta Gdańsk 2030+, miasto konsekwentnie realizuje również długofalową strategię dla kultury. Jej filarami są dostępność oferty kulturalnej dla mieszkańców, rozwój edukacji kulturalnej oraz systemowe wsparcie artystek i artystów tworzących w Gdańsku.

Po niemal dekadzie realizacji tych założeń Gdańsk dysponuje solidnymi fundamentami: programami stypendialnymi, rezydencjami artystycznymi oraz unikatowym w skali samorządów programem zakupów dzieł sztuki współczesnej – Gdańską Kolekcją Sztuki Współczesnej. W jej ramach miasto, jako współczesny mecenas, stworzyło już publiczną kolekcję obejmującą 125 obiektów zakupionych za ponad 2,5 mln zł, jednocześnie realnie wspierając lokalnych twórców.

Decyzja o połączeniu CSW Łaźnia i Gdańskiej Galerii Miejskiej jest kolejnym etapem tej strategii – odpowiedzią na przeprowadzone analizy, audyty i rozmowy ze środowiskiem artystycznym oraz mieszkańcami. Jej celem jest wzmocnienie instytucjonalne, lepsze wykorzystanie zasobów miasta oraz stworzenie silnej, spójnej i dostępnej instytucji sztuki współczesnej.

– Decyzja o połączeniu Gdańskiej Galerii Miejskiej i CSW Łaźnia jest efektem konsekwentnie realizowanej przez miasto strategii dla kultury, opartej na dostępności oferty kulturalnej, rozwoju edukacji artystycznej oraz realnym wsparciu osób tworzących w Gdańsku. Po przeprowadzonych ekspertyzach i audytach uznaliśmy, że zmiany organizacyjne są potrzebne, aby stworzyć lepsze warunki do prezentacji sztuki współczesnej i wzmocnić potencjał instytucji – podkreśla Barbara Frydrych, dyrektorka Biura Prezydenta ds. Kultury Urzędu Miejskiego w Gdańsku. – Połączenie dziś rozproszonych zasobów – lokalowych, kadrowych i finansowych – pozwoli zbudować spójną strategię i silniejszą ofertę wystawienniczą oraz edukacyjną. Zachowujemy wszystkie dotychczasowe lokalizacje, a nowa instytucja będzie dysponowała znaczącym budżetem i przestrzenią, które będą pracować na rzecz gdańskiej sceny sztuki współczesnej i jej twórców – dodaje.

Miasto przeznaczy na działalność Gdańskiego Centrum Sztuki Współczesnej łącznie 11 mln zł. Gdańskie Centrum Sztuki Współczesnej będzie dysponowało blisko 1000 m² przestrzeni wystawienniczych. Konsolidacja zasobów pozwoli na bardziej strategiczne planowanie, jeden spójny kalendarz wydarzeń oraz skuteczniejsze pozyskiwanie środków zewnętrznych.

Stabilność, większy potencjał i czytelna oferta

Podczas konferencji Maximilian Kieturakis, przewodniczący Komisji Kultury Rady Miasta Gdańska, podkreślił, że proces połączenia od początku był monitorowany przez radnych i prowadzony w dialogu.

– Od początku jako Komisja Kultury Rady Miasta Gdańska uważnie przyglądaliśmy się procesowi połączenia instytucji, zgłaszając uwagi i prowadząc dialog ze wszystkimi zainteresowanymi stronami. To był proces transparentny, oparty na rozmowie i realnym wysłuchaniu różnych głosów. Widzimy w tym połączeniu wiele korzyści: większą stabilność instytucjonalną, wzmocnienie zespołów oraz większą konkurencyjność programową – zarówno w skali ogólnopolskiej, jak i europejskiej. Jako Komisja Kultury będziemy nadal towarzyszyć temu procesowi, wsłuchując się w głosy mieszkańców i dbając o to, aby nowa instytucja działała w interesie kultury i wszystkich gdańszczanek oraz gdańszczan – podkreśla Maximilian Kieturakis, przewodniczący Komisji Kultury RMG.

Nowe możliwości dla artystów

O programowych priorytetach nowej instytucji mówiła Marta Kołacz, dyrektorka CSW Łaźnia, która od kwietnia pokieruje GCSW.

– Powstaje instytucja wielooddziałowa, którą traktuję jako ogromną szansę na stworzenie miejsca mówiącego wieloma głosami – otwartego na różne perspektywy i różnych odbiorców. W centrum jej programu stoją artyści i ich sztuka, realnie wspierani przez instytucję, która daje dostęp, przestrzeń do eksperymentu i zaprasza do dialogu. Chcemy budować miejsce, które nie narzuca jednej interpretacji, ale tworzy warunki do rozmowy – bo o sztuce współczesnej się rozmawia, a publiczność nie boi się sztuki, tylko nudnych instytucji – podkreśla Marta Kołacz, dyrektorka Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia.

Nowe Gdańskie Centrum Sztuki Współczesnej będzie instytucją działającą jednocześnie w pięciu lokalizacjach na terenie miasta. Ta struktura to szansa na budowanie instytucji wielogłosowej – otwartej na różne perspektywy, wrażliwej na konteksty lokalne i docierającej do zróżnicowanej publiczności w różnych częściach Gdańska.

Połączenie Gdańskiej Galerii Miejskiej i Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia nie oznacza zerwania z ich dorobkiem. Przeciwnie – jest próbą wzmocnienia i uporządkowania tego, co w obu instytucjach było najmocniejsze, oraz twórczego wykorzystania ich doświadczeń w jednej, silniejszej strukturze.

Program nowej instytucji opiera się na trzech kluczowych filarach: realnym wsparciu artystek i artystów, otwarciu na eksperyment oraz budowaniu przestrzeni dialogu z publicznością.

W centrum działań GCSW znajdą się twórczynie i twórcy oraz ich sztuka. Program został oparty na badaniach potrzeb gdańskiego środowiska artystycznego, które jasno pokazują oczekiwanie większego wsparcia w prezentacji prac oraz realnego, przejrzystego dostępu do instytucji. Odpowiedzią na te potrzeby będzie m.in. otwarty nabór projektów artystycznych i kuratorskich, który ruszy w maju 2026 roku, oparty na jasnych kryteriach i transparentnych procedurach.

Raport o potrzebach gdańskiego środowiska sztuk wizualnych

Jednym z pierwszych wspólnych projektów nowej instytucji będzie przekrojowa prezentacja współczesnej sztuki gdańskiej, realizowana pod koniec 2026 roku w wielu lokalizacjach. Wystawa pokaże lokalną scenę artystyczną jako aktywną część życia miasta, osadzoną w kontekstach społecznych i kulturowych, a jednocześnie gotową do międzynarodowego obiegu.

Drugim ważnym kierunkiem programowym będzie rozwój „laboratorium” – przestrzeni artystycznego i społecznego eksperymentu, w której testowane będą nowe formaty wystawiennicze, edukacyjne i modele pracy z publicznością. Program ten pozwoli przesunąć akcent z gotowego produktu na proces badawczy i refleksję nad rolą sztuki wobec współczesnych wyzwań, takich jak migracje, rozwój technologii czy kryzys klimatyczny.

Trzecim filarem działalności GCSW będzie dialog. Instytucja ma być miejscem spotkania różnych punktów widzenia i rozmowy o sztuce współczesnej – nie tylko w przestrzeniach wystawienniczych, ale także w codziennym życiu miasta.

Dziedzictwo Güntera Grassa – wzmocnienie i opieka

Istotną częścią konferencji były również zapowiedzi dotyczące dalszych działań związanych z dziedzictwem Güntera Grassa. Jak przypomniała prezydent Gdańska, twórczość literacka noblisty pozostaje jednym z fundamentów programu Domu Literatury w Gdańsku.

- Siedziba Domu Literatury powstaje w najstarszych ocalałych budynkach Gdańska przy ulicy Sierocej, które są obecnie adaptowane dzięki znacznemu dofinansowaniu unijnemu. To miejsce będzie łączyło funkcję wystawienniczą, warsztatową i rezydencyjną. Podjęłam decyzję, że część rezydencyjna będzie nosiła imię Güntera Grassa i stanie się Międzynarodowym Centrum Rezydencji jego imienia – mówiła prezydent Aleksandra Dulkiewicz. - Przygotowujemy się również do obchodów stulecia urodzin gdańskiego noblisty, we współpracy z różnymi środowiskami i instytucjami. Grafiki będące własnością miasta trafią do Muzeum Gdańska, aby były profesjonalnie zabezpieczone i opracowane. Zależy nam na tym, by dziedzictwo Güntera Grassa było obecne, żywe i dostępne, a nie zamknięte w archiwach.

Już w przyszłym roku zainaugurowana zostanie Rezydencja Güntera Grassa, realizowana we współpracy ze Stowarzyszeniem Güntera Grassa i Uniwersytetem Gdańskim. Trwają także prace nad powołaniem Nagrody Literackiej im. Güntera Grassa.

Twórczość plastyczna Güntera Grassa zostanie przekazana pod profesjonalną opiekę Muzeum Gdańska. Jak podkreślił dyrektor muzeum Waldemar Ossowski, zapewni to dziełom najwyższe standardy konserwatorskie, właściwe warunki przechowywania oraz możliwość dalszych badań i udostępniania publiczności.

- Rolą muzeów jest trwała i profesjonalna ochrona dziedzictwa kulturowego oraz zapewnienie do niego dostępu. W kontekście pytań dotyczących zbiorów związanych z twórczością Güntera Grassa wybór Muzeum Gdańska jest rozwiązaniem najbardziej odpowiedzialnym. Mówimy w dużej mierze o pracach na papierze, które wymagają szczególnych warunków przechowywania – odpowiedniej wilgotności i oświetlenia. Zbiory te dołączą do rozwijanej przez muzeum kolekcji grafik oraz uzupełnią posiadane już pamiątki po gdańskim nobliście – mówił Waldemar Ossowski, dyrektor Muzeum Gdańska. -  Przeniesienie kolekcji oznacza lepsze zabezpieczenie i długofalową ochronę. Daje też gwarancję, że przez kolejne dekady mieszkańcy i turyści będą mogli zapoznawać się z dorobkiem Güntera Grassa. To rozwiązanie służy zarówno pamięci artysty, jak i interesowi publicznemu.

Kulminacją działań będą międzynarodowe obchody setnej rocznicy urodzin Güntera Grassa w 2027 roku, organizowane wspólnie z Bremą, Lubeką i wieloma partnerami. Wydarzenie wzmocni pozycję Gdańska jako miasta literatury UNESCO i pokaże, że miasto potrafi opowiadać swoją historię w sposób nowoczesny, otwarty i inspirujący.

Grass będzie obecny nie tylko w inicjatywach rocznicowych, lecz także w stałych działaniach instytucji. Jego twórczość pojawi się w cyklu spotkań performatywnych opartych na gdańskich tekstach literackich, a w 2027 roku przygotowana zostanie specjalna edycja Mapy Literackiej Gdańska poświęcona Grassowi.