Joanna Czauderna-Szreter
Europejskie Centrum Solidarności
Data publikacji 09:28
Dwa grudnie. Gdańsk Pamięta
Dwa grudnie to najboleśniejsze wspólnotowe doświadczenia powojennej historii Polski. Zarówno w grudniu 1970 roku, jak i w grudniu 1981 roku, w imię utrzymania władzy, rządzący za pomocą siły zmusili naród do uległości, łamiąc elementarne prawa człowieka. Aby uczcić pamięć tych rocznic, Europejskie Centrum Solidarności przygotowało bogaty program wydarzeń na dni 8-18.12.2025.
Pierwszy grudzień to grudzień 1970 roku, tragiczny szczególnie na Wybrzeżu. Uzbrojeni żołnierze i milicjanci, na zlecenie komunistycznej władzy, strzelali ostrą amunicją do ludzi, którzy wyszli na ulicę w sprzeciwie wobec przedświątecznej podwyżki cen żywności i braku gotowości rządzących do dialogu z narodem. Zginęło 45 osób, a 1165 odniosło rany. W tym roku przypada 55 rocznica tych tragicznych wydarzeń, a także 45 rocznica odsłonięcia pomnika Poległych Stoczniowców 1970, który powstał ku pamięci ofiar.
Drugi grudzień to grudzień 1981 roku. Władzę w kraju przejęła Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego. Tej jednej nocy z soboty na niedzielę, 12–13 grudnia, mundurowi wyposażeni w broń i łomy wyprowadzili z domów 3392 ludzi, których władza uznała za niebezpiecznych dla ustroju państwa. Solidarność została zdelegalizowana. Zamknięto granice, na ulice wyjechały czołgi, zamilkły telefony, cenzurowano korespondencję, zamknięto większość gazet, wszystkie kina. Zawieszono zajęcia w szkołach i na uczelniach.
– Pamięć, szacunek i wdzięczność należą się wszystkim imiennym i bezimiennym ofiarom Grudnia ’70 i Grudnia ’81, a także tysiącom bohaterów, którzy, nie bacząc na konsekwencje, nie zaprzestali starań o niepodległość i demokrację – mówi Basil Kerski, dyrektor ECS. – Pamięć to wspólnotowe zobowiązanie wobec tych, którzy dla naszej wolności poświęcili tak wiele, ale i wyzwanie, bo w wielu miejscach na świecie wciąż toczy się walka o wolność, a prawa człowieka stale są łamane.
Program
- 8/12/2025 PONIEDZIAŁEK,
godz. 18.00
Opiłki i okruszki | czytanie performatywne
Wymieciemy z zakamarków opiłki wspomnień i okruchy pamięci z czasów, gdy książek nie kupowało się w księgarni, tylko w konspiracji przekazywało z ręki do ręki, przyjaciół z domów w czarną noc wyprowadzali mundurowi wyposażeni w łomy, a wolność miała zapach szewskiej dziupli.
Przewodnikiem będą prozy Tomasza Jastruna – „Opiłki i okruszki” (Wydawnictwo Czarna Owca, 2020), poety, prozaika, eseisty, który drukował w podziemiu, w sierpniu 1980 był w strajkującej Stoczni Gdańskiej im. Lenina, należał do Solidarności, za co zapłacił internowaniem.
Eksponaty z wystawy stałej i książka z biblioteki ECS – posłużą za studium przypadku. W ogrodzie zimowym przeczytamy opiłki i okruszki z lat – 1977, 1980, 1981 i 1982, po czym wyruszymy
na wystawę. Zatrzymamy się przy trzech eksponatach:
- przestrzelonej kurtce Ludwika Piernickiego, który stracił życie w Grudniu ’70, gdy szedł do pracy
- podziemnej drukarni, która pracowała w piwnicy domu w Gdyni-Małym Kacku od wprowadzenia
stanu wojennego do 1988 roku, autorskim projekcie Bronisława Sarzyńskiego, nauczyciela fizyki
i matematyki - zeszycie Charkina z Sierpnia ’80, czyli nocie 36 dziennikarzy protestujących w sierpniu 1980, podczas strajku w Stoczni Gdańskiej im. Lenina, przeciwko celowej dezinformacji, nieobiektywnym komentarzom centralnej prasy, utrudnieniom w obiektywnym relacjonowaniu sytuacji na Wybrzeżu.
Czwarty obiekt, na co dzień przechowywany w bibliotecznym magazynie, to książka „Nierzeczywistość” pióra Kazimierza Brandysa (Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWa, 1977), która gra rolę w Jastrunowym okruszku. To pierwsza książka polskiego pisarza współczesnego opublikowana w tzw. drugim obiegu. Na finał wrócimy do ogrodu zimowego na lekturę ostatniej miniatury – 1998.
czytanie performatywne | Dariusz Czarniecki, Jakub Ehrlich, Marta Jankowska, Jerzy Kiszkis
muzyka | Józefina Bałdyka, Marcin Szumal
opowieści kuratorskie | Magdalena Charkin-Jaszcza, Karolina Lejczak,
Magdalena Madey, Agnieszka Piórkowska-Bogusławska
prowadzenie | Katarzyna Żelazek
/ ECS, ogród zimowy (parter), wystawa stała, tłumaczenie PJM, wstęp: bezpłatny bilet
8–9/12/2025 PONIEDZIAŁEK – WTOREK
Za chleb i wolność... Grudzień 1970 nie tylko na Wybrzeżu | konferencja naukowa
Brutalna pacyfikacja strajków na Wybrzeżu w grudniu 1970 wstrząsnęła całym krajem. Dla wielu mieszkańców Gdańska, Gdyni, Szczecina i Elbląga wciąż stanowi ona niezabliźnioną ranę. Jednak protesty wybuchały również w innych miastach, poza głównymi zakładami i w mniejszych ośrodkach, to im poświęcamy tę konferencję. Jak przebiegał proces samoorganizacji w zakładach? Jaki był odzew społeczny? Jakie postulaty wysuwano? – to tylko niektóre z pytań.
/ pierwszy dzień: Uniwersytet Gdański, Wydział Nauk Społecznych, ul. Bażyńskiego 8, aula, audytorium (parter)
/ drugi dzień: ECS, biblioteka (1 piętro), wstęp wolny
9/12/2025 WTOREK
18.30
Sto dni | repremiera filmu dokumentalnego
Tytułowe „Sto dni” to trzy miesiące, które upłynęły od zakończenia strajku w Stoczni Gdańskiej im. Lenina do odsłonięcia pomnika Poległych Stoczniowców 1970 (16 grudnia 1980). Osią fabularną filmu są postępy budowy monumentu. Reżyser Tomasz Pobóg-Malinowski podążał z kamerą zarówno za organizującą się w związek zawodowy Solidarnością, jak i szukającymi społecznej legitymizacji przedstawicielami władzy. Portretował postaci pierwszoplanowe i osoby nieznane. Powstał eklektyczny obraz łączący różne wrażliwości, przekrojowy zapis dokumentalny gorącego okresu politycznego zwieńczony sekwencją poświęconą poszukiwaniom prawdy o wydarzeniach Grudnia 1970 i relacją z uroczystości odsłonięcia pomnika w Gdańsku.
Ten film nigdy nie doczekał się premiery, to będzie pierwszy pokaz od 1981 roku. Producent dokumentu – rządowa agencja Interpress, zajmująca się m.in. promocją PRL za granicą – sabotowała wysiłki reżysera w doprowadzeniu do końca produkcji. Dlaczego? – reżyser uwiecznił powstawanie rodzącego się związku zawodowego Solidarność i uroczystość odsłonięcia pomnika Poległych Stoczniowców 1970, a władza nie była zainteresowana przypominaniem słabości, jaką okazała w Sierpniu ’80.
Sto dni | film dokumentalny, reż. Tomasz Pobóg-Malinowski, Polska, 1981, 89 minut
partner wydarzenia | Narodowe Archiwum Cyfrowe
/ ECS, mediateka (1 piętro), wstęp wolny
Ulice stanu wojennego | plenerowa wystawa fotograficzna
28 fotografii ze stanu wojennego łączy w sobie ekspresję, dynamizm i atmosferę wojennej grozy, która zapanowała na ulicach polskich miast po 13 grudnia 1981 roku. Ukazują obywatelski sprzeciw wobec pogwałcenia przez władze PRL podstawowych praw człowieka – wolności i bezpieczeństwa. Fotografie autorstwa m.in. Tadeusza Kłapyty, Janusza Bałandy Rydzewskiego, Krzysztofa Jakubowskiego czy Stanisława Składanowskiego pochodzą ze zbiorów ECS.
Wystawa będzie eksponowana do 21 stycznia 2026.
/ plac Solidarności, wstęp wolny
10/12/2025 ŚRODA
9.00
Forum Młodych | konferencja młodzieżowa
O prawach człowieka, prawach ucznia i o tym, jak reagować, gdy są one łamane – będą rozmawiać uczniowie, nauczyciele, działacze społeczni i eksperci podczas 18 edycji Forum Młodych. Hasło wywoławcze brzmi – PrawoMocni w działaniu! Program konferencji tworzy powołana przez ECS Młodzieżowa Rada Programowa Forum Młodych.
/ ECS, wstęp: rejestracja online
18.00
Solidarność | polska premiera filmu
Ten dokument (reż. David Bernet) zgłębia zjawisko solidarności i odkrywa uniwersalną moc praw człowieka. Pięciu bohaterów i trzy kryzysy – na Białorusi, w Ukrainie i w Strefie Gazy/Izraelu – ukazują zarówno jasne, jak i ciemne strony solidarności. Bohaterami opowieści są działaczki
i działacze na rzecz praw człowieka, a jednym z nich – Marta Siciarek, gdańska innowatorka społeczna, współinicjatorka Gdańskiego Modelu Integracji Imigrantów i założycielka Instytutu Miast Praw Człowieka. Film miał premierę w Niemczech.
Solidarność | reż. David Bernet | 2025 | film dokumentalny | 1 godz. 30 min | język: angielski, niemiecki, polski, francuski, arabski | napisy: polskie, angielskie
Po projekcji odbędzie się debata z udziałem reżysera Davida Berneta, głównej bohaterki
Marty Siciarek oraz przedstawiciela Biura Wysokiego Komisarza ds. Uchodźców (UNHCR)
Diogo Salema da Costa Cabral.
Debatę poprowadzi Natalia Grzywacz-Leszkowska z Działu Projektów Obywatelskich ECS.
/ ECS, audytorium (parter), wstęp: bezpłatny bilet
11/12/2025 CZWARTEK
17.00
Akademia Przewodnicka ECS | spotkanie
O powstaniu pomnika Poległych Stoczniowców 1970 certyfikowanym przewodniczkom i przewodnikom ECS opowie Henryk Knapiński, który w 1980 roku został oddelegowany przez Komisję Zakładową NSZZ „Solidarność” Stoczni Gdańskiej im. Lenina do pracy w Społecznym Komitecie Budowy Pomnika Poległych Stoczniowców 1970, a w trakcie przygotowań uroczystości odsłonięcia monumentu był odpowiedzialny za bezpieczeństwo zgromadzonych.
/ wstęp: tylko dla certyfikowanych przewodniczek i przewodników ECS
13/12/2025 SOBOTA
Dwa grudnie | spacery subiektywne po wystawie stałej
W roli przewodników wystąpią uczestnicy i świadkowie wydarzeń w grudniu 1970 i grudniu 1981.
11.00 | Danuta Kuroń
Działaczka społeczna, historyczka. Opozycjonistka w czasach PRL związana ze środowiskiem solidarnościowym regionu lubelskiego, m.in. jako redaktorka prasy. W stanie wojennym organizowała struktury podziemnej Solidarności na Lubelszczyźnie i odpowiadała za prasę strajkową w Regionalnym Komitecie Strajkowym, organizowała pomoc dla internowanych i ich rodzin. Po pacyfikacji zakładów w Lublinie ukrywała się, angażując jednocześnie w działalność drugiego obiegu. Po 1989 roku pracowała jako dziennikarka i współtworzyła biuro poselskie swojego męża, Jacka Kuronia. Społeczniczka, prezeska Fundacji Edukacyjnej Jacka Kuronia. Zaangażowana w organizację działań pomocowych dla osób w kryzysie uchodźczym na granicy z Białorusią.
12.30 | Andrzej Czuma
Prawnik, polityk, nestor opozycji antykomunistycznej w czasach PRL. Był jednym z założycieli tajnej organizacji niepodległościowej Ruch. W 1971 roku za działalność antykomunistyczną został skazany na wieloletnie więzienie, wyszedł na wolność trzy lata później na mocy amnestii. Był jednym z liderów Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, sprawował funkcję rzecznika, był również redaktorem pisma „Opinia”. Po powstaniu Solidarności pełnił rolę doradcy struktur związkowych na Śląsku i kontynuował działalność publicystyczną w niezależnej prasie. Po 13 grudnia 1981 internowany i represjonowany. W latach 1986–2005 przebywał na emigracji w Chicago, gdzie angażował się w działalność polonijną.
Był ministrem sprawiedliwości w rządzie Donalda Tuska (2009). Odznaczony Krzyżem Oficerskim i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyżem Wolności i Solidarności.
14.00 | Mieszko Zieliński
Działacz opozycji antykomunistycznej. Już jako 16-latek zaangażował się w działalność Grup Oporu „Solidarni” w latach 80. XX wieku, które słynęły ze spektakularnych akcji ulicznych – rozwieszały wielkoformatowe banery, organizowały drobny sabotaż czy rozbrajały funkcjonariuszy ZOMO. Współpracował z oficyną wydawniczą Rytm. Chcąc pozyskać środki na działalność drukarską, produkował i sprzedawał opozycyjne znaczki i farby. Stworzył Foto-Agencję Solidarność, która dokumentowała uliczne akcje Grup Oporu „Solidarni”. Angażował się w działalność Komitetu Obrony Więzionych za Przekonania. W Wolnej Polsce pozostał aktywny społecznie: jest wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.
/ grupa wiekowa: 16+, zbiórka: hol główny, vis-à-vis kas biletowych (parter)
/ czas: ok. 90 minut, bilet: 12 zł
11.30
Przekazanie daru do zbiorów ECS
Maszyna offsetowa, która pracowała na rzecz opozycji, to dar senatora Bogdana Borusewicza.
/ ECS, archiwum (2 piętro), wstęp wolny
12.00
Gdańsk pamięta | złożenie kwiatów i zapalenie zniczy
Celebra pamięci ofiar w 44 rocznicę wprowadzenia stanu wojennego w Polsce.
/ plac Solidarności, przed Bramą nr 2 Stoczni Gdańskiej, wstęp wolny
13.00–16.00
O pomniku… | pokaz filmów i muzealiów
Mało znane materiały filmowe i muzealia na co dzień przechowywane w archiwalnym magazynie, traktujące o gdańskim pomniku Poległych Stoczniowców 1970. W programie: kończący się interwencją ZOMO nielegalnie zarejestrowany film z 1982 roku, kronika filmowa sprzed 45 lat, opowieści naocznych świadków i stare dokumenty. Zaprezentowane też zostaną muzealia ze zbiorów ECS, tematycznie związane z pomnikiem Poległych Stoczniowców 1970: znaczki pocztowe, przypinki, druki ulotne, afisze.
/ ECS, mediateka (1 piętro), wstęp wolny
14/12/2025 NIEDZIELA
Dwa grudnie | spacery subiektywne po wystawie stałej
W roli przewodników wystąpią uczestnicy i świadkowie wydarzeń w grudniu 1970 i grudniu 1981.
11.00 | Jacek Taylor
Prawnik, adwokat. Jeden z najbardziej znanych obrońców w procesach politycznych w Polsce. Bronił opozycjonistów i robotników. Z Wolnymi Związkami Zawodowymi Wybrzeża w Gdańsku i KSS „KOR” (Komitet Samoobrony Społecznej „Komitet Obrony Robotników”) współpracował
od końca lat 70. XX wieku. W Sierpniu ’80 wspomagał strajk w Stoczni Gdańskiej im. Lenina. Od września 1980 roku należał do Solidarności. Był rozpracowywany w ramach SOR (sprawy operacyjnego rozpoznania) krypt. Mecenas (1979–1989). Po wprowadzeniu stanu wojennego
ukrywał się przez kilka miesięcy, a następnie kontynuował praktykę adwokacką, reprezentując represjonowanych. Brał udział w obradach Okrągłego Stołu w zespole ds. reformy prawa i sądów. W III RP działał społecznie i publicznie: był posłem I i II kadencji, kierował Urzędem ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, a następnie pełnił funkcję prokuratora.
12.30 | Ewa Kulik-Bielińska
Dziennikarka, tłumaczka literatury pięknej, działaczka opozycji demokratycznej w czasach PRL. W latach 70. współpracowała ze Studenckim Komitetem Solidarności – była jego rzeczniczką i redaktorką niezależnego pisma „Indeks”. Po aresztowaniu Jacka Kuronia w sierpniu 1980 roku prowadziła w jego mieszkaniu biuro informacyjne, przekazując wiadomości o strajkach zachodnim agencjom prasowym, BBC i Radiu Wolna Europa. Po powstaniu Solidarności redagowała niezależne pisma w Regionie Mazowsze. Po wprowadzeniu stanu wojennego silnie zaangażowana w organizację podziemnych struktur opozycyjnych, m.in. w kontakty między regionami czy organizację mieszkań, w których ukrywali się działacze podziemia. Aresztowana w 1986 roku, została wkrótce zwolniona na mocy amnestii. Związana z Fundacją Batorego, gdzie działa na rzecz praw człowieka i rozwoju społeczeństwa obywatelskiego.
14.00 | Edward Nowak
Inżynier, polityk, działacz opozycji demokratycznej w PRL. Pracował w kombinacie Huty im. Lenina w Krakowie, gdzie w sierpniu 1980 roku organizował strajk jako członek Komitetu Robotniczego Hutników. Aresztowany po wprowadzeniu stanu wojennego i skazany przez sąd wojskowy na karę trzech lat i sześciu miesięcy pozbawienia wolności. Zwolniony na mocy amnestii w 1983 roku. W konspiracji był współautorem projektu „Statusu Więźnia Politycznego” oraz działał w Inicjatywie Obywatelskiej w Obronie Praw Człowieka przeciw Przemocy. Po 1989 roku współzałożył Uniwersytet Demokracji, pełnił funkcje w administracji gospodarczej, a także przewodniczył Sieci Solidarności.
/ grupa wiekowa: 16+, zbiórka: hol główny, vis-à-vis kas biletowych (parter)
/ czas: ok. 90 minut, bilet: 12 zł
12.00
Śladami Grudnia ‘70 | spacer przewodnicki
Spacer szlakiem wspomnień i materialnych świadków wydarzeń, które wstrząsnęły polskim Wybrzeżem 55 lat temu. Dotkniemy miejsc i symboli pamięci w przestrzeni Gdańska. Opowieści o ludziach i ich losach, które wielka historia splotła z tkanką miasta, przygotowali certyfikowani przewodnicy. Spacer poprowadzi Stanisław Sikora | Przewodnik miejski i terenowy, pilot wycieczek, instruktor przewodnictwa i krajoznawstwa Polski, wieloletni prezes Gdańskiego Oddziału PTTK i Koła Przewodników im. Franciszka Mamuszki. Członek Rady Gdańskiej Organizacji Turystycznej. Prezes Stowarzyszenia „Nasz Gdańsk”. Certyfikowany przewodnik ECS.
/ grupa wiekowa: 15+, czas: ok. 120 minut
/ zbiórka: plac Solidarności, przed historyczną stoczniową Bramą nr 2, wstęp: bezpłatny bilet
12.00
Bibuła w tapczanie | spektakl teatralny dla rodzin
Spektakl na motywach książki Michała Rusinka – „Bibuła w tapczanie. O solidarności dla dzieci” (Agora, 2025), przygotowany przez Miejski Teatr Miniatura w Gdańsku. Będzie o generale zamiast Teleranka, pustych półkach w sklepie i fałszowanych wyborach. Opowiedziana z przymrużeniem oka i humorem podróż do świata, który dla dzisiejszych dzieci jest już niemal prehistorią.
reżyseria | Michał Derlatka
scenografia | Michał Dracz
muzyka | Tymon Tymański
obsada | Dariusz Czarniecki, Jakub Ehrlich
Projekt powstał we współpracy ECS z Wydawnictwem Agora dla dzieci i Miejskim Teatrem Miniatura w Gdańsku.
/ grupa wiekowa: dzieci 8+ i ich opiekunowie, ECS, biblioteka (1 piętro), tłumaczenie PJM, wstęp wolny
13.00
Bibuła i tapczan. Ogarnij PRL! | rodzinne warsztaty edukacyjne po spektaklu
Odkryjemy, jak wyglądało życie w czasach, gdy niewygodne dla władzy słowa trzeba było ukrywać w tapczanie. Uczestnicy stworzą własne kolaże inspirowane bibułą, jak potocznie nazywano publikacje wydawane poza cenzurą. Dowiedzą się, czym była cenzura, a czym jest wolność słowa. Z humorem i wyobraźnią połączymy przeszłość z teraźniejszością, by zrozumieć, dlaczego pamięć i wolność są tak ważne.
/ grupa wiekowa: dzieci 8+ i ich opiekunowie, ECS, sale warsztatowe (3 piętro), wstęp biletowany
13.00–16.00
O pomniku… | pokaz filmów i muzealiów
Mało znane materiały filmowe i muzealia na co dzień przechowywane w archiwalnym magazynie, traktujące o gdańskim pomniku Poległych Stoczniowców 1970. W programie: kończący się interwencją ZOMO nielegalnie zarejestrowany film z 1982 roku, kronika filmowa sprzed 45 lat, opowieści naocznych świadków i stare dokumenty. Zaprezentowane też zostaną muzealia ze zbiorów ECS, tematycznie związane z pomnikiem Poległych Stoczniowców 1970: znaczki pocztowe, przypinki, druki ulotne, afisze.
/ ECS, mediateka (1 piętro), wstęp wolny
18.00
Obława według Jacka Kaczmarskiego | spektakl muzyczny
Na spektakl w formie udramatyzowanego koncertu z elementami choreografii i ruchu scenicznego złożą się pieśni Jacka Kaczmarskiego, m.in. „Obława”, „Ballada wrześniowa”, „Dylemat”. Wszystkie utwory zabrzmią we współczesnych aranżacjach przygotowanych przez artystów Teatru Muzycznego w Gdyni. Spektakl powstał w ramach VII Kaczmarski Encore Festival, organizowanego przez Fundację im. Jacka Kaczmarskiego.
wykonawcy | studenci III roku Państwowego Policealnego Studium Wokalno-Aktorskiego im. Danuty Baduszkowej w Gdyni: Izabela Flisikowska, Aleksandra Grabowska,
Izabela Hałaczkiewicz, Natalia Kasprzak, Marika Kisilewicz, Sara Lewandowska,
Zuzanna Polańska, Wiktoria Ryńska, Alicja Serafin, Paulina Śliwińska, Andżelika Witusińska,
Angele Villanueva, Jacek Bednarz, Norbert Kociarz, Przemysław Niedzielski
fortepian | Adam Urbanowicz
gitary | Krzysztof Pawłocki
kontrabas | Bartłomiej Brózda
scenariusz, reżyseria, choreografia | Bernard Szyc
dobór utworów, rękopisów i materiałów filmowych | Alicja Delgas
wizualizacje | Adam Kaufhold
prowadzenie | Tomasz Olszewski/ ECS, audytorium (parter)
/ ECS, audytorium (parter), wstęp: bezpłatny bilet
15–17/12/2025 PONIEDZIAŁEK – ŚRODA
16.00–21.00
Nie bądź bezpieczny. Poeta pamięta | wizualizacje na fasadzie ECS
„Nie bądź bezpieczny. Poeta pamięta” – to fraza z wiersza Czesława Miłosza „Który skrzywdziłeś…”, jaki znajduje się na pomniku Poległych Stoczniowców 1970. Za wielkoformatowy ekran posłuży fasada ECS. Prezentowane będą archiwalne zdjęcia ze zbiorów ECS dokumentujące rewoltę grudniową 1970, a także przywołane nazwiska ofiar.
/ ECS, fasada od strony placu Solidarności
15/12/2025 PONIEDZIAŁEK
12.30
Gdańsk pamięta | zapalenie zniczy w miejscach śmierci ofiar Grudnia ’70
W siedmiu lokalizacjach płyty wmurowane w bruku oznaczają miejsca śmierci ośmiu gdańskich ofiar rewolty grudniowej 1970. 15 i 16 grudnia życie straciło w Gdańsku ośmiu protestujących. Upamiętnienie ofiar rozpocznie się od wizyty prezydent Aleksandry Dulkiewicz w dwóch miejscach:
/ róg ulic Nowe Ogrody i 3 Maja, obok Urzędu Miejskiego, gdzie zginął: Józef Widerlik, lat 24, stolarz okrętowy z Wydziału W5 Stoczni Gdańskiej im. Lenina
/ ul. Hucisko, wiadukt nad torami kolejowymi, po stronie sądu, gdzie zginął: Bogdan Sypka, lat 20, pochodzący z Gdańska student Wyższej Szkoły Rolniczej w Szczecinie.
16/12/2025 WTOREK
10.00
Upamiętnienia 55 rocznicy rewolty grudniowej 1970 i 44 rocznicy wprowadzenia
stanu wojennego
/ plac Solidarności, przed pomnikiem Poległych Stoczniowców 1970, wstęp wolny
11.00
Czarny czwartek. Janek Wiśniewski padł | projekcja filmu
Projekcja filmu „Czarny czwartek. Janek Wiśniewski padł” (reż. Antoni Krauze, 2011)
dla młodzieży szkolnej.
/ ECS, audytorium (parter), zapisy: edukacja@ecs.gda.pl
11.00, 11.15, 11.30
Siła bezsilnych | oprowadzanie po wystawie stałej dla uczniów
Pustki w sklepach, reglamentowanie praw obywatelskich, wszechobecna propaganda – namacalnie doświadczymy beznadziei PRL, żeby docenić siłę samoorganizacji, która doprowadziła nie tylko do rozdarcia, ale i ostatecznego zerwania żelaznej kurtyny. Drogi do wolności brukowane były niezłomnością, ale i bezsilnością. Każda grupa może liczyć max. 30 osób.
/ ECS, wystawa stała, zapisy: edukacja@ecs.gda.pl
15.00
Odznaka Solidarności i Praw Człowieka ECS | uroczystość wręczenia
Uhonorowani zostaną:
- Jerzy Borowczak – działacz opozycji demokratycznej w PRL, polityk, inicjator strajku sierpniowego w Stoczni Gdańskiej im. Lenina, aktywnie włączający się w program ECS
- Aleksander Hall – działacz opozycji demokratycznej w PRL, polityk, nauczyciel akademicki, współzałożyciel Ruchu Młodej Polski, doradca Lecha Wałęsy, uczestnik obrad Okrągłego Stołu, członek Kolegium Historyczno-Programowego ECS
- Grażyna Staniszewska – działaczka opozycji demokratycznej w PRL, organizatorka struktur
NSZZ „Solidarność” Regionu Podbeskidzie, uczestniczka obrad Okrągłego Stołu, członkini
Kapituły Medalu Wdzięczności ECS.
/ ECS, wystawa stała, sala F (1 piętro), wstęp wolny
16.00
Liturgia w intencji Ojczyzny
Msza św. w intencji Ojczyzny w 55 rocznicę rewolty grudniowej 1970 i 44 rocznicę wprowadzenia stanu wojennego, tradycyjnie gromadząca wiernych na zaproszenie Zarządu Regionu Gdańskiego NSZZ „Solidarność”.
/ Bazylika św. Brygidy, ul. Profesorska 17, wstęp wolny
19.00
To nie na darmo | koncert
Ten koncert to nasz hołd dla ofiar krwawej rewolty. Na początek zabrzmi „Lacrimosa” Krzysztofa Pendereckiego, utwór skomponowany 45 lat temu na uroczystość odsłonięcia pomnika Poległych Stoczniowców 1970 w Gdańsku. Monumentalne brzmienie chóru i orkiestry, dramatyczne kontrasty, mocny emocjonalny ładunek, to muzyczne epitafium pamięci tych, którzy 55 lat temu oddali życie w obronie godności. Po „Lacrimosie” zabrzmi osiem utworów wykonanych symfonicznie, z udziałem wybitnych polskich artystów, łącząc pamięć o Grudniu’70 z opowieścią o odwadze współczesnych bohaterów. Dziś tę samą odwagę, która wyprowadziła ludzi w grudniu 1970 roku na ulice, widzimy w Ukrainkach, Ukraińcach, Białorusinkach i Białorusinach, którzy bronią wolności i godności, domagając się prawdy i sprawiedliwości.
„To nie na darmo” – tytuł konceptu to cytat ze sławnej ballady do słów Krzysztofa Dowgiałły: „Nie płaczcie matki, to nie na darmo, / Nad stocznią sztandar z czarną kokardą, / Za chleb i wolność, i nową Polskę / Janek Wiśniewski padł”.
wokaliści* | Piotr Cugowski, Łukasz Drapała, Sebastian Karpiel-Bułecka, Stasiek Kukulski,
Julia Pietrucha, Mery Spolsky
orkiestra | Orkiestra Kameralna Progress
solistka | Karolina Niebrzegowska (sopran)
chór | Chór żeński i mieszany Wydziału Dyrygentury Chóralnej, Muzyki Kościelnej, Edukacji Artystycznej, Rytmiki i Jazzu Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku
przygotowanie chóru | Michał Kozorys, Błażej Połom
kierownictwo muzyczne, dyrygent | Szymon Morus
scenariusz i reżyseria | Halina Przebinda
/ ECS, ogród zimowy (parter), wstęp: bezpłatny bilet
*lista wykonawców może ulec zmianie
18/12/2025 CZWARTEK
18.00
Nie tylko Przemyk. Historie (nie)opowiedziane | spektakl teatralny
To jedna z wielu historii (nie)opowiedzianych, która nie zasługuje na zapomnienie.
Spektakl przypomina mało utrwalony w pamięci zbiorowej sojusz studentów z robotnikami strajkującymi w stanie wojennym
w Stoczni Gdańskiej. Jaką cenę warto ponieść w obronie wartości?
scenariusz i reżyseria | Piotr Wyszomirski
muzyka | Krzysztof Wojciechowski
dźwięk | Jacek Puchalski
głos z offu | Dawid Podgórski
scenografia i kostiumy | Magdalena Olszewska
wykonawcy | Monika Łącz, Marcin Kryża
produkcja | Fundacja Pomysłodalnia
/ ECS, audytorium (parter), wstęp wolny
ORGANIZATORZY | miasto Gdańsk, Samorząd Województwa Pomorskiego, Europejskie Centrum Solidarności
PARTNER | Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych
PEŁNY PROGRAM | ecs.gda.pl, gdansk.pl, pomorskie.eu
fot. www.gdansk.pl
