Światowy Dzień Donacji i Transplantacji – święto życia od 2005 roku - Referat Prasowy Urzędu Miejskiego w Gdańsku

26 października obchodzimy Światowy Dzień Donacji i Transplantacji, międzynarodową inicjatywę, która od 2005 roku przypomina o znaczeniu przeszczepów i świadomej zgody na przekazanie narządów po śmierci. W Gdańsku symbolem wsparcia dla tej idei będzie podświetlenie Fontanny Neptuna na zielono – kolor nadziei dla osób oczekujących na przeszczep.

Dzień ten, po raz pierwszy obchodzony w Genewie, ma na celu zwiększenie świadomości społecznej na temat transplantologii, obalenie mitów oraz zachęcenie do rozmów o dawstwie narządów. Na całym świecie organizowane są z tej okazji kongresy, wydarzenia, kampanie społeczne, koncerty i akcje informacyjne, a także spotkania z osobami, które otrzymały przeszczepy narządów oraz z ich rodzinami.

W Gdańsku, 26 października, zielone światło Fontanny Neptuna będzie symbolicznym gestem solidarności z potrzebującymi. Jeśli spacerując w niedzielę zauważycie to niecodzienne zjawisko, zatrzymajcie się na chwilę. Porozmawiajcie z bliskimi na temat przekazania organów po śmierci. Symboliczne, zielone światełko nadziei może być punktem wyjścia dla ważnej rozmowy i życiowej decyzji. Potrzebujących jest wielu, a przeszczepów wciąż za mało.

Transplantologia – dar życia

Donacja, w kontekście transplantologii, oznacza nieodpłatne oddanie komórek, tkanek lub narządów przeznaczonych do przeszczepienia lub zastosowania u osoby potrzebującej. Dawstwo narządów obejmuje przekazywanie organów zarówno od dawców żywych, jak i zmarłych, co stanowi fundament transplantologii. Jest to zaawansowana metoda leczenia, która ratuje życie i zdrowie ludzi. Niektóre narządy (nerka, segment wątroby) lub tkanki (szpik kostny) można pobierać od osób żywych pod warunkiem, że dawca wyrazi na to zgodę, a jego życie nie będzie narażone na niebezpieczeństwo. Nerki, serce, płuca, wątrobę, trzustkę, jelito i rogówkę można pobrać od osoby zmarłej, kiedy zostały już wyczerpane wszystkie możliwości jej leczenia i u której stwierdzono komisyjnie śmierć mózgową. Jest to jedyny obszar medycyny, gdzie o życiu drugiego człowieka decyduje zgoda kogoś spoza systemu zdrowia, czyli dawcy.

Transplantacja to nie tylko sama operacja. To cała procedura, która wymaga perfekcyjnej organizacji i natychmiastowego działania. Od momentu, gdy można pobrać organ, czas na przeszczep jest bardzo ograniczony. Jest to bardzo istotne z punktu widzenia jakości i dalszej przydatności do wykorzystania narządów lub tkanek. Ludzie, którzy ratują w ten sposób życie innych, to zespół specjalistów, który ma nienormowane godziny pracy. Dawca i biorca bywają od siebie fizycznie znacznie oddaleni, a transport narządów odbywa się w ściśle określonych, rygorystycznych warunkach. Organizacją i kontrolą przeszczepów w Polsce zajmuje się Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne ds. Transplantacji „Poltransplant”.

Świadoma zgoda i formalności około proceduralne

W Polsce od 1995 r. obowiązuje zasada domniemanej zgody na pobranie narządów. Oznacza to, że osoba pełnoletnia nie musi nigdzie zgłaszać, że wyraża zgodę na pobranie od niej po śmierci organów do przeszczepu. Wiele osób decyduje się na wyrażenie świadomej zgody na pobranie po ich śmierci narządów rejestrując się w bazach dawców różnych organizacji pozarządowych, czy nosi bransoletki bądź karty dawcy.

W przypadku osoby małoletniej, zgodę lub jej brak wyrażają opiekunowie prawni. Powyżej 16 roku życia samodzielnie można zgłosić sprzeciw w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów, napisać oświadczenie woli własnoręcznie podpisane lub złożyć je w obecności dwóch świadków, którzy pisemnie je potwierdzą.

Rodzina i bliscy osoby zmarłej mają prawo do wyrażenia sprzeciwu wobec donacji zwłok. W takiej sytuacji, mimo wyrażenia na piśmie zgody przez osobę zmarłą, narządy nie zostaną pobrane. Pomimo że osoba zmarła za życia podjęła decyzję o przekazaniu narządów, lekarze nie mogą nic zrobić wbrew woli rodziny. Dlatego tak ważna jest świadoma zgoda i rozmowa z bliskimi na ten temat. Istotne jest, by znali oni pobudki, którymi się kierujemy. W tej sytuacji tragedia jednych, bywa szansą na życie dla innych. Przekazanie swoich organów po śmierci dla ratowania życia innych osób jest pięknym i bezcennym darem. Dla biorców to często jedyna szansa na dalsze życie.

Statystyki i podstawy prawne

Dane opublikowane przez Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego ds. Transplantacji „Poltransplant” mówią o tym, że do końca września bieżącego roku w naszym kraju było 599 zmarłych dawców narządów. Przeszczepiono 1756 narządów, w tym 52 nerki i 34 przeszczepienia części wątroby pochodziły od dawców żywych. W tym samym okresie dokonano przeszczepienia 1263 tkanek oka. Na Krajowej Liście Oczekujących na Przeszczepienie na koniec września 2025 znajdowały się 1764 osoby. 

Więcej informacji na temat procedury oraz ilości przeszczepów znaleźć można na stronie: pacjent.gov.pl oraz na poltransplant.org.pl.

Podstawy prawne, określające procedurę zawarte zostały w Ustawie z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (Dz.U. 2005 nr 169 poz. 1411).