9. Gdański Tydzień Demokracji. Rozmowy o wolności, prawach człowieka i wyzwaniach współczesności - Referat Prasowy Urzędu Miejskiego w Gdańsku

W dniach 12–17 września 2025 Gdańsk już po raz dziewiąty zaprasza do wspólnej refleksji nad kondycją demokracji w Polsce i na świecie. W ramach 9. Gdańskiego Tygodnia Demokracji zaplanowano debaty, spotkania oraz bogaty program edukacyjny dla młodzieży z udziałem świadków historii, dziennikarzy i aktywistów. Integralną częścią wydarzenia będą 7. Gdańskie Targi Książki – trzy dni literackich premier, spotkań z autorami i dyskusji o wolności słowa, które od lat łączą literaturę z obywatelską refleksją. Sercem wydarzeń będzie Europejskie Centrum Solidarności.

– Demokracja to nie przywilej, lecz codzienne zobowiązanie. Wymaga naszej troski, odwagi i zaangażowania w szkole, w pracy, w rodzinie i w przestrzeni publicznej. Gdański Tydzień Demokracji to zaproszenie do rozmowy o tym, jak wspólnie chronić wolność, prawa człowieka i pielęgnować solidarność. To czas, kiedy możemy spotkać się ponad podziałami, wysłuchać świadków historii i ekspertów, ale też wymienić się własnymi doświadczeniami – mówi Aleksandra Dulkiewicz prezydent Gdańska. – Tylko razem możemy budować społeczeństwo, które będzie silne swoją różnorodnością i otwartością.

Pierwsza edycja Gdańskiego Tygodnia Demokracji odbyła się we wrześniu 2016 roku z inicjatywy prezydenta Pawła Adamowicza. Wydarzenie nawiązuje do ustanowionego przez ONZ Międzynarodowego Dnia Demokracji, które przypada corocznie 15 września.

Każdego roku jest współorganizatorem Gdańskiego Tygodnia Demokracji jest Press Club, międzynarodowa organizacja dziennikarska, która działa w Polsce od 2009 roku i stoi na straży wartości demokratycznych. Tegoroczna edycja zostanie poszerzona o partnerstwo z Kolegium Europy Wschodniej (KEW). To znana instytucja, wydawca kwartalnika New Eastern Europe, działająca na rzecz obrony demokracji w krajach Partnerstwa Wschodniego. Dzięki tej współpracy program wzbogaci się o studium porównawcze różnych modeli władzy: od demokracji liberalnej, przez systemy nieliberalne, aż po autorytaryzm i reżimy zbrodnicze. Porównanie sytuacji w regionie ma na celu uświadomienie polskiej publiczności, że choć nasza demokracja stoi przed wyzwaniami, jej stan jest znacznie lepszy niż w wielu innych miejscach.

Gośćmi będą ludzie, którzy doświadczają demokracji lub jej braku. Mark Brzeziński, były ambasador USA w Polsce i jego partnerka Olga Leonowicz rozumieją, czym jest jądro amerykańskiej demokracji i partnerstwo polsko-amerykańskie. Dziennikarze Ines i Andrzej Pisalnikowie i ich syn Marcin, teraz gdański licealista, musieli uciekać z Białorusi przed więzieniem i autorytarnym reżimem. Michał Fedorowicz bada w internecie, jaki wpływ ma nas i stan demokracji dezinformacja i algorytmy. Dominika Długosz i Tomasz Sekielski, wybitni dziennikarze polityczni w podcaście „Naczelni” opowiedzą o polityce i politykach, dla których demokracja to czasem tylko hasło. A Magdalena Rigamonti i Jarosław Włodarczyk dadzą lekcję edukacji medialnej. 

Amerykańska demokracja i globalne wyzwania

Tegoroczną edycję Gdańskiego Tygodnia Demokracji otworzy spotkanie z byłym ambasadorem USA w Polsce, Markiem Brzezińskim, oraz Olgą Leonowicz. Rozmowę o kondycji amerykańskiej demokracji i roli Stanów Zjednoczonych jako globalnego strażnika wartości poprowadzi Magdalena Rigamonti. To wydarzenie odbędzie się w piątek, 12 września o godz. 18.00 w audytorium Europejskiego Centrum Solidarności i będzie dostępne dla wszystkich zainteresowanych.

W niedzielę, 14 września, o godz. 15.30 w Centrum Dolna Brama zaplanowano otwarte spotkanie dla mieszkańców na temat wpływu dezinformacji, algorytmów i Internetu na demokrację. W spotkaniu wezmą udział Michał Fedorowicz i Jarosław Włodarczyk, a poprowadzi je także Magdalena Rigamonti.

Edukacja obywatelska i głos młodzieży

Młodzież od lat stanowi serce Gdańskiego Tygodnia Demokracji, a tegoroczna, dziewiąta edycja przygotowała dla uczniów bogaty i różnorodny program. Co roku w ramach GTD inauguruje się również nowy sezon Gdańskich Lekcji Obywatelskich. Udział w wydarzeniach jest zamknięty, a zapisy odbywały się bezpośrednio przy udziale szkół.

Program skierowany do uczniów został zaplanowany tak, aby łączyć edukację z praktycznym doświadczeniem. To okazja, by młodzi ludzie mogli nie tylko dowiedzieć się więcej o demokracji, ale także spotkać świadków jej kryzysów w różnych krajach, porozmawiać z dziennikarzami i aktywistami, a przede wszystkim – zrozumieć, że ich głos i postawa mają realne znaczenie dla przyszłości społeczeństwa obywatelskiego.

Już w poniedziałek, 15 września, w audytorium Europejskiego Centrum Solidarności odbędzie się uroczysta inauguracja wydarzenia, podczas której młodzi gdańszczanie wezmą udział w debacie o wprowadzeniu do polskich szkół edukacji obywatelskiej. To ważny temat, który w Gdańsku od lat realizowany jest poprzez program Gdańskich Lekcji Obywatelskich. Ciekawym akcentem będzie wystąpienie TEDx Gustawa Bronka ze Stowarzyszenia Okno na Świat, młodego aktywisty mówiącego w polskim języku migowym, którego przemówienie zostanie przetłumaczone na język foniczny. Uczniowie wysłuchają także wykładu Michała Fedorowicza na temat tego, jak internet, algorytmy i dezinformacja wpływają na nasze życie i decyzje społeczne.

Następnie młodzież weźmie udział w spotkaniu z białoruskimi dziennikarzami Ines i Andrzejem Pisalnikami oraz ich synem Marcinem– świadkami utraty demokracji w ich ojczyźnie. Dzień zakończy „Żywa Biblioteka”, w ramach której uczniowie będą mogli porozmawiać z wyjątkowymi gośćmi z różnych stron świata: dziennikarką Tetianą Bakocką z Ukrainy, akademiczką Iriną Tkeshelashvili z Gruzji, aktywistą Michalem Pellegrinim ze Słowacji oraz Adamem Reichardtem, redaktorem z USA. Spotkania zaplanowane w bibliotece ECS i będą okazją do zadania pytań, których próżno szukać w podręcznikach.

Wtorkowy program skierowany będzie przede wszystkim do uczniów szkół podstawowych. Najpierw spotkają się oni z rodziną Pisalników, później wezmą udział w Żywej Bibliotece. Ważnym punktem będzie także lekcja edukacji medialnej z dziennikarzami Magdaleną Rigamonti i Jarosławem Włodarczykiem, podczas której młodzież dowie się, jak krytycznie analizować treści medialne i odróżniać fakty od manipulacji. Dzień zakończą kolejne rozmowy w Żywej Bibliotece.

Zwieńczeniem młodzieżowego programu GTD będzie nagranie podcastu Onet.pl „Naczelni i Stan Wyjątkowy” z udziałem Dominiki Długosz i Tomasza Sekielskiego. W rozmowie, którą zaplanowano na środę, 17 września, weźmie udział młodzież, a dyskusję będą moderować dziennikarze Magdalena Rigamonti i Jarosław Włodarczyk.

7. Gdańskie Targi Książki

Integralną częścią Gdańskiego Tygodnia Demokracji pozostają Gdańskie Targi Książki, które w dniach 12-14 września w ECS zgromadzą czytelników, pisarzy i wydawców. Wolność słowa i czytelnictwo to fundamenty świadomego społeczeństwa – dlatego literatura od początku zajmuje ważne miejsce w GTD.

To wydarzenie, które co roku przyciąga tysiące miłośników książek, łączy literaturę popularną z tą bardziej niszową i artystyczną. Proza, poezja, reportaż, komiks, literatura dziecięca i młodzieżowa (young adult) – każdy znajdzie tu coś dla siebie. Wstęp na targi i udział we wszystkich wydarzeniach literackich jest bezpłatny.

Na odwiedzających czekać będą wydarzenia rozlokowane w audytorium na parterze, bibliotece ECS, mediatece, sali wielofunkcyjnej i salach warsztatowych, a także w specjalnym pawilonie.  Będzie można spotkać tam ponad 100 pisarzy i pisarek oraz zaproszonych gości oraz odwiedzić stoiska ponad 80 wystawców.

Gdańskie Targi Książki to nie tylko nowości i premiery wydawnicze. To także trzy dni spotkań autorskich, debat, warsztatów i paneli dyskusyjnych z udziałem twórców i twórczyń literatury oraz przedstawicieli świata kultury. W tym roku wśród zaproszonych gości znaleźli się m.in.: Wojciech Jagielski, Jakub Żulczyk, Grzegorz Bogdan, Urszula Hanek, Weronika Murek i Maciej Siembieda. Zagraniczną gościna targów będzie fińska pisarka IIda Turpeinen, autorka książki „Żywe istoty”.

Po sukcesie ubiegłorocznej edycji, którą odwiedziło ponad 55 000 osób, program wydarzenia zostaje wzbogacony o Dzień Branżowy – nowość w formule targów. W czwartek, 11 września, na dzień przed oficjalnym otwarciem, ECS stanie się miejscem spotkań branży wydawniczej: wydawców, bibliotekarzy, księgarzy, tłumaczy i innych przedstawicieli środowiska literackiego. W programie m.in. zamknięte panele, debaty i warsztaty.

Program oraz lista wystawców są dostępne na stronie www.gdanskietargiksiazki.pl 

Organizatorem Gdańskich Targów Książki 2025 jest Jednostka Kultury sp. z o.o.
Wydarzenie jest dofinansowane ze środków miasta, a jego współorganizatorami są: Europejskie Centrum Solidarności oraz Miasto Gdańsk.