Światło dla Bohaterów. Hołd pamięci żołnierzom AK z Cmentarza Łostowickiego - Referat Prasowy Urzędu Miejskiego w Gdańsku

W piątek, 14 lutego o godz. 14:00 na Kwaterze Akowskiej na Cmentarzu Łostowickim w Gdańsku po raz ósmy rozbłysło "Światło dla Bohaterów". Wydarzenie upamiętnia rocznicę powołania Armii Krajowej, zbrojnego ramienia Polskiego Państwa Podziemnego. Gdańskie uroczystości wyróżniają się szczególnym akcentem – przypomnieniem sylwetek mniej znanych bohaterów, którzy odegrali chwalebną rolę zarówno podczas II wojny światowej, jak i w powojennej historii miasta.

– W tym szczególnym miejscu, przy Kwaterze Armii Krajowej, czujemy ciężar historii i poświęcenia tych, którzy tu spoczywają. To tu możemy poczuć jak wielką cenę trzeba było zapłacić za wolność i niepodległość – mówiła Aleksandra Dulkiewicz, prezydent Gdańska. – To Armia Krajowa stała się największą armią podziemną okupowanej Europy. Gdańsk, który ucierpiał podczas drugiej wojny światowej, przyjął, przeważnie anonimowo, wielu żołnierzy AK. Mamy zatem obowiązek pamiętać o tych, którzy walczyli za naszą wolność, dali nam świadectwo odwagi i determinacji. Każdy z tych ponad dwustu nagrobków, to opowieść o młodych ludziach, którzy wzięli na swoje barki także odpowiedzialność za losy całego narodu.     

Tradycyjnie w akcji społecznej wzięli udział przedstawiciele władz miasta, muzealnicy, nauczyciele, uczennice oraz uczniowie i działacze społeczni. Groby żołnierzy AK oświetliło ponad 200 zniczy.

Żołnierze AK spoczywają w prawie każdej trójmiejskiej nekropolii

Kwatera AK na Cmentarzu Łostowickim jest od lat 90. XX wieku miejscem spoczynku ponad 200 żołnierek i żołnierzy Armii Krajowej. Druga, zwarta kwatera, znajduje się w Sopocie. Poza nimi członkowie polskiego podziemia spoczywają również w indywidualnych mogiłach trójmiejskich cmentarzy.

– Na przełomie 2016 i 2017 roku dostrzegliśmy potrzebę przywrócenia pamięci o "zwykłych-niezwykłych" żołnierzach i żołnierkach Armii Krajowej. Choć w rocznicowych obchodach często wspomina się przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, to ci skromni bohaterowie pozostają w cieniu. Tymczasem na samej Kwaterze Akowskiej na Cmentarzu Łostowickim spoczywa ponad dwustu z nich. Każdy zasługuje na naszą uwagę – mówi dr Janusz Marszalec, Zastępca Dyrektora Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku i Prezes Stowarzyszenia opiekującego się grobami AK’owców.

Ile zawdzięcza AK’owcom Gdańsk?

W szeregach Armii Krajowej służyły osoby znane dziś z ich wkładu w rozwój kultury i sztuki Gdańska. Należał do nich m.in. Franciszek Duszeńko, rzeźbiarz i współautor Pomnika Obrońców Wybrzeża na Westerplatte, którego rok został ogłoszony przez Sejm RP. Wśród bohaterek była także Józefa Wnuk, autorka dekoracji elewacji kamienic przy Drodze Królewskiej oraz plafonu w sieni Ratusza Głównego Miasta, uczestniczka Powstania Warszawskiego. Z kolei dzieła Wiesława Gierłowskiego, bursztynnika stulecia i żołnierza 77. pułku piechoty Armii Krajowej, można podziwiać w Muzeum Bursztynu.

– To tylko krótkie zestawienie wkładu żołnierzy AK w historię współczesną Gdańska. Muzeum Gdańska, sprawujące opiekę nad Gedanopedią – kompendium wiedzy o historii miasta i jego mieszkańcach – dba również o rzetelność i naukowy charakter publikowanych treści – mówi Waldemar Ossowski, dyrektor Muzeum Gdańska. – To szczególne, że tak wielu żołnierzy Polski Walczącej związało swoje życie z Gdańskiem po wojnie, biorąc również udział w jego powojennej odbudowie. W portowym, gwarnym mieście łatwiej było ukryć swoją akowską przeszłość, która zwłaszcza w dobie stalinizmu mogła być powodem prześladowań.

Portrety i biogramy akowców można znaleźć nie tylko w Internecie, ale również na mobilnej wystawie "Ostatni. Gdańszczanie – żołnierze Armii Krajowej. Od połowy lutego wystawa będzie dostępna na Zaspie, w pobliżu XV Liceum Ogólnokształcącego im. Zjednoczonej Europy.

W niedzielę, 16 lutego, o godz. 12.00 w Bazylice Mariackiej w Gdańsku odbędzie się msza św. w intencji poległych, zmarłych i żyjących żołnierzy AK.

14 lutego 1942 roku, rozkazem Naczelnego Wodza, doszło do przemianowania Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową. AK wywodziła się ze Związku Walki Zbrojnej i Polskiego Związku Powstańczego, ale w skład jej weszło wiele mniejszych organizacji, m.in.: Narodowa Organizacja Wojskowa (od 1942, częściowo), Komenda Obrońców Polski (od lutego 1942, częściowo), Konfederacja Narodu (od sierpnia 1943), Narodowe Siły Zbrojne (od 1944, częściowo), Bataliony Chłopskie (od 1943, częściowo) i kilka mniejszych.

6 lutego 2025 roku Prezydent Andrzej Duda podpisał w ustawę o ustanowieniu Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej, który będzie obchodzony 14 lutego.