Z werwą i nostalgią. Prapremiery dwóch nowych utworów na gdańskie carillony - Referat Prasowy Urzędu Miejskiego w Gdańsku

W sobotę, 7 września, w carillonowej stolicy Polski, odbędą się światowe prawykonania dwóch utworów na carillon napisanych przez kompozytorów współczesnych. Repertuar poszerzy się o dzieła Joanny Wnuk-Nazarowej i Krzysztofa Knittla, które powstały z intencją upamiętnienia historycznych wydarzeń oraz ludzi. Z kompozytorami będzie się można spotkać pod Ratuszem Głównego Miasta oraz kościołem św. Katarzyny. 

Utwór „Ciacona” Joanna Wnuk-Nazarowa skomponowała na carillon Ratusza Głównego Miasta i z jego wieży zabrzmi o godz. 12.00. Dedykacja dzieła została poświęcona 35. rocznicy pierwszych po II wojnie światowej częściowo wolnych wyborów parlamentarnych w Polsce (1989). Premierowa kompozycja Krzysztofa Knittla „Gdańska nostalgia” napisana została z myślą o instrumencie na wieży kościoła św. Katarzyny, a jej prawykonanie rozpocznie się o godz. 15.00. Utwór jest dedykowany bohaterskim obrońcom Westerplatte i Poczty Polskiej w 85. rocznicę wybuchu II wojny światowej. Autorskie utwory, przygotowane dla Gdańska w ramach rozwoju kultury carillonowej, wykona Monika Kaźmierczak, carillonistka miejska. Oba wydarzenia poprzedzi rozmowa z kompozytorami i carillonistką oraz zaproszonymi gośćmi.

Nuty zostaną przekazane na ręce Aleksandry Dulkiewicz, prezydent Gdańska. Wydawcą materiałów nutowych jest Polskie Wydawnictwo Muzyczne.

Kultura carillonowa i gdańskie carillony

Carillonowa muzyka w Gdańsku wpisana jest na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego, prowadzoną przez Narodowy Instytut Dziedzictwa. Tradycja sięga 1561 roku. Pierwszy koncert carillonowy został wykonany z wieży Ratusza Głównego Miasta. 23 września 1561 r. z okazji zamontowania na iglicy pozłacanej figury króla Zygmunta II Augusta. Od tamtej pory, aż do 1942 r., miasto utrzymywało ponad 38 carillonistów miejskich i ich pomocników. Dzięki pracy dziesiątek osób najważniejszym uroczystościom miejskim, np. wizytom koronowanych głów, czy codziennemu życiu miasta towarzyszyły okolicznościowe utwory wybrzmiewające z dzwonów o masie od kilku do kilkuset kilogramów.

Po zniszczeniach II wojny światowej Gdańsk jest jedynym miastem w Polsce, które dziś może się poszczycić działającymi carillonami. W ciągu ostatnich trzydziestu lat, dzięki staraniom śp. Pawła Adamowicza, odbudowano carillony z kościoła św. Katarzyny (50 dzwonów) i Ratusza Głównego Miasta (37 dzwonów). Trzeci - carillon „Gdańsk” - to mobilny instrument (48 dzwonów), który może dostać się do niemal każdej miejscowości w Polsce i w Europie. Wszystkimi opiekuje się Muzeum Gdańska.

Kompozytorzy i ich dedykacje. Wydarzenia i mieszkańcy 1000-letniego miasta

Od 2019 roku Gdańsk oraz Muzeum Gdańska zamawiają utwory komponowane na carillony wieży Ratusza Głównego Miasta oraz kościoła św. Katarzyny. Każdy z tych instrumentów ma indywidualne walory, na które składają się definiująca możliwości odgrywania dźwięków liczba dzwonów, czy barwę dźwięku.

Pierwszy utwór, autorstwa Aleksandra Nowaka, zamówiono z okazji 80. rocznicy wybuchu II wojny światowej. W następnych latach utwory z okazji 40-lecia Porozumień Sierpniowych i w hołdzie prezydentowi Pawłowi Adamowiczowi oraz 50-lecia Muzeum Gdańska przygotowali odpowiednio Paweł Mykietyn i Elżbieta Sikora. W 2021 roku utwory z okazji wpisania gdańskiej kultury carillonowej na listę NDK utwory przygotowali Krzysztof Krauze i Agata Zubel. Rok później utwory z okazji 425-lecia Biblioteki Gdańskiej oraz z przesłaniem pokoju dla Ukrainy przygotowali Dariusz Przybylski i Hanna Kulenta. W 2023 roku utwór dedykowany Lechowi Wałęsie przygotował Krzysztof Meyer, zaś Marta Ptaszyńska swoją kompozycję dedykowała Wilnu, miastu partnerskiego Gdańska, które świętowało 700-lecie swojego istnienia.

Tegoroczne dedykacje kompozytorów wpisują się w powyższe ramy. Utwór „Ciacona” Joanny Wnuk-Nazarowej został napisany z myślą o 35. rocznicy pierwszych po II wojnie światowej częściowo wolnych wyborów parlamentarnych w Polsce (1989). Z kolei „Gdańska nostalgia” Krzysztofa Knittla, zamówiony na carillon kościoła św. Katarzyny przez Miasto Gdańsk i Muzeum Gdańska, został poświęcony bohaterskim obrońcom Westerplatte i Poczty Polskiej w 85. rocznicę wybuchu II wojny światowej.

Biogramy artystów

Joanna Wnuk-Nazarowa

Kompozytorka, dyrygentka i pedagog. Studiowała dyrygenturę i kompozycję w Akademii Muzycznej w Krakowie pod kierunkiem Krzysztofa Pendereckiego (od 1974 roku wykładowczyni w alma mater). Naukę uzupełniała na mistrzowskich kursach dyrygentury u Hansa Swarowskiego w Austrii. Piastowała stanowiska dyrektora naczelnego Państwowej Filharmonii w Krakowie, Ministra Kultury i Sztuki, dyrektora naczelnego i programowego Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach. Pomysłodawczyni wielu przedsięwzięć muzycznych m.in. biennale „Festiwal Prawykonań – Polska Muzyka Najnowsza” czy Międzynarodowego Konkursu Muzycznego im. Karola Szymanowskiego.

W twórczości kompozytorskiej Joanny Wnuk-Nazarowej ważne miejsce zajmuje muzyka teatralna oraz do spektakli Teatru Telewizji. Do jej ostatnich kompozycji należy m.in. Wanda do słów misterium Cypriana Kamila Norwida (2021) – pierwsza opera w katalogu kompozytorki czy suita symfoniczna Siedem grzechów głównych (2023). W 2023 roku została odznaczona przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej najwyższym odznaczeniem Państwowym – Orderem Orła Białego. Utwory Joanny Wnuk-Nazarowej ukazują się w Polskim Wydawnictwie Muzycznym.

Krzysztof Knittel

Kompozytor, twórca muzyki elektronicznej, pedagog. Autor dzieł orkiestrowych, chóralnych, kameralnych, muzyki operowej i baletowej, instalacji dźwiękowych, autor i wykonawca wielu utworów komputerowych i live electronics. Jego dyskografia obejmuje ponad sześćdziesiąt płyt. Studiował reżyserię dźwięku i kompozycję w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie u Tadeusza Bairda, Andrzeja Dobrowolskiego i Włodzimierza Kotońskiego. Koncertował w większości krajów europejskich, w Azji, Ameryce Północnej i Południowej.

Współpracował ze Studiem Eksperymentalnym Polskiego Radia i z Center of the Creative and Performing Arts w Buffalo. Wykładał w akademiach muzycznych w Łodzi, Krakowie i Warszawie. Był dyrektorem festiwalu Warszawska Jesień, prezesem Związku Kompozytorów Polskich, prezesem Polskiej Rady Muzycznej. Współtworzył szereg grup muzyki improwizowanej i elektroakustycznej. Otrzymał nagrodę podziemnej „Solidarności”, Nagrodę im. Cypriana Kamila Norwida, Nagrodę Związku Kompozytorów Polskich, Gustav Mahler Kompositionspreis, a także Nagrodę Teatralną Miasta Gdańska za muzykę do opery Sąd Ostateczny.

Monika Kaźmierczak

Absolwentka gdańskiej Akademii Muzycznej oraz Niderlandzkiej Szkoły Carillonowej w Amersfoort. Stypendystka miasta Gdańska i rządu niderlandzkiego. Naukę gry na carillonie rozpoczęła w 2000 roku podczas kursów u Gerta Oldenbeuvinga organizowanych przez Muzeum Historyczne Miasta Gdańska. Uczestniczyła w kursach mistrzowskich w Belgii prowadzonych przez Geerta D’hollandera. Od 2001 roku gra na gdańskich carillonach, a od 2018 roku nominalnie piastuje funkcję carillonistki miejskiej. Jest laureatką międzynarodowych konkursów gry na carillonie. Aktywnie koncertuje w Polsce i na świecie. Prezeska Polskiego Stowarzyszenia Carillonowego w latach 2011–2015 oraz kierowniczka Chóru Mieszczan Gdańskich w latach 2006–2017.

Obecnie jest adiunktem Akademii Muzycznej w Gdańsku. Organizatorka m.in. kilku edycji Muzycznego Święta Miasta, Letnich Koncertów Carillonowych i Gdańskiego Festiwalu Carillonowego. W 2021 roku zarejestrowała nominowany do statuetki Fryderyka album „Contemporary Carillon” (Anaklasis). Uhonorowana Nagrodą Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury „Splendor Gedanensis” za rok 2020 oraz odznaką „Zasłużony dla Kultury Polskiej”.

Kiedy i gdzie?

Światowe prawykonanie utworu „Ciacona” Joanny Wnuk-Nazarowej

Kiedy: 7 września (sobota), godz. 12.00-12.30

Gdzie: Dwór Artusa, Przedproże, Długi Targ 43/44

Wstęp: wolny

Światowe prawykonanie utworu „Gdańskie nostalgie” Krzysztofa Knittla

Kiedy: 7 września (sobota), godz. 15.00-15.30

Gdzie: Kościół św. Katarzyny, ogród OO. Karmelitów, ul. Wielkie Młyny 10

Wstęp: wolny

 

Gdańska kultura carillonowa. Wykaz utworów

2019: Aleksander Nowak „Trzy wezwania”; z okazji 80. rocznicy wybuchu II wojny światowej

2020: Paweł Mykietyn „Stop”; z okazji 40-lecia Porozumień Sierpniowych / Elżbieta Sikora „Running North”; z okazji 50-lecia Muzeum Gdańska

2021: Agata Zubel „Pamięć z brązu” / Zygmunt Krauze „Hejnał”; oba z okazji wpisu kultury carillonowej na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego

2022: Dariusz Przybylski „Wizje”; z okazji 425 lat istnienia Biblioteki Gdańskiej / Hanna Kulenta „Cristal en Cristal” („Kryształ w krysztale”); z przesłaniem pokoju dla Ukrainy.

2023: Krzysztof Meyer „Memento”; utwór dedykowany Lechowi Wałęsie z okazji jego 80. urodzin / Marta Ptaszyńska „Dzwony św. Katarzyny”; Wilnu świętującemu 700-lecie w roku 25-lecia partnerstwa miast

2024: Joanna Wnuk-Nazarowa „Ciacona”; z okazji 35. rocznicy pierwszych po II wojnie światowej częściowo wolnych wyborów parlamentarnych w Polsce / Krzysztof Knittel „Gdańska nostalgia”; poświęcony bohaterskim obrońcom Westerplatte i Poczty Polskiej w 85. rocznicę wybuchu II wojny światowej