Marta Formella
Urząd Miejski w Gdańsku
Rusza pierwsza w Polsce kampania samorządowców na rzecz czytelnictwa. Unia Metropolii Polskich, czyli 12 największych polskich miast, w tym Gdańsk oraz Fundacja Powszechnego Czytania pokazują, dlaczego czytanie ma moc polepszania świata. Kampanii towarzyszą filmy, w których prezydentki i prezydenci opowiadają o swoich lekturach, ale też odsłaniają prywatne elementy swoich nawyków – dowiemy się kto z nich zagina rogi, kto czyta w wannie, a komu przyjaciele nie zwrócili książek. A co czytelniczo dzieje się w Gdańsku?
#CzytanieRządzi: jest wysiłkiem, który kochamy, pomaga człowiekowi w rozwoju, wciąga. Jak sport. I – tak jak w odniesieniu do sportu – zbliżające się wakacje to świetny czas na czytanie. #CzytanieRządzi: ćwiczy nasz umysł, sprawia, że jesteśmy „w formie”: intelektualnie, społecznie i emocjonalnie, stabilni, zdrowi, kompetentni! Prezydenci dwunastu polskich metropolii występują w roli ambasadorów czytania – zapraszają do półprywatnej rozmowy, dzielą się swoimi upodobaniami literackimi, pokazują, że #CzytanieRządzi!
Wspólne, osobiste zaangażowanie prezydentów największych polskich miast na rzecz upowszechnienia czytania, to wyraz troski o rozwój mieszkańców.
- Nasi obywatele mają „prawo do czytania”; to oznacza, że my jako włodarze mamy obowiązek sprawić, by każdy obywatel został nauczony i zachęcony do czytania – by potrafił nas oceniać i aktywnie uczestniczyć w społeczeństwie obywatelskim, by miał kompetencje do wchodzenia w dialog, byśmy wszyscy potrafili się wzajemnie słuchać i rozumieć, to arcyważne – dziś jak nigdy za naszej pamięci – dodaje Aleksandra Dulkiewicz, prezydent Gdańska.
Kampania #CzytanieRządzi to pierwsze w Polsce tak mocne i szerokie zaangażowanie najwyższych władz samorządowych na rzecz upowszechniania czytania.
- W świetle wydarzeń ostatnich miesięcy doszliśmy do wniosku, że dziś jak nigdy musimy oprócz koniecznych działań doraźnych wprowadzać mocne długofalowe działania budujące fundamenty społeczeństwa otwartego, demokratycznego i kompetentnego – a badania pokazują, że ludzie czytający tworzą właśnie takie społeczeństwa. Dlatego z tym większym zaangażowaniem jako grono dwunastu prezydentów namawiamy jednym wspólnym głosem do czytania. Nie dla pięknoduchostwa, lecz dla demokracji, nauki i rozwoju społecznego naszych obywateli, miast i kraju. Bo #CzytanieRządzi! – wyjaśnia Tadeusz Truskolaski, prezydent Białegostoku, Prezes Zarządu Unii Metropolii Polskich.
- Wskaźniki czytelnictwa w Polsce są na alarmująco niskim poziomie; czytamy dużo mniej niż nasi sąsiedzi. W świetle dostępnych badań poszerzenie grona czytających przełoży się na zwiększenie potencjału naszej gospodarki, innowacyjności i siły naszej demokracji. Dlatego powinno być jednym z najważniejszych priorytetów każdej osoby wpływowej – czy to będzie szef firmy dbający o czytelnictwo pracowników i ich rodzin, czy urzędnicy państwowi mający wpływ na różne obszary naszego życia, czy rodzice wychowujący dzieci. Fundacja Powszechnego Czytania od kilku lat działa na rzecz podniesienia tematu wzrostu czytelnictwa do rangi jednego z najważniejszych wyzwań dla współczesnej Polski, dlatego z ogromną radością współtworzymy kampanię #CzytanieRządzi. Mamy nadzieję, że zaangażowanie Prezydentek i Prezydentów będzie potężnym impulsem do zintensyfikowania działań, zapraszamy do włączenia się w projekt każdą i każdego, komu przyszłość naszych społeczności leży na sercu - puentuje Maria Deskur, prezeska Fundacji Powszechnego Czytania, szefowa Wydawnictwa Słowne.
Wspólnoty ludzi czytających tworzą silniejsze gospodarki i społeczeństwa obywatelskie, aktywnie kreują swoją przyszłość. Badania OECD pokazują, że czytanie zwiększa szanse dzieci na sukces szkolny, a co za tym idzie zawodowy. Udowodniono, że czytanie niweluje różnice statusowe, że jeśli dziecko chętnie czyta, to ten fakt będzie miał większy wpływ na jego sukces niż to z jakiego środowiska pochodzi. Udowodniono też, że wspólne czytanie z rodzicem pomaga w rozwoju społeczno-emocjonalnym dzieci, a czytanie literatury pięknej zwiększa naszą empatię. Czytanie jest dziś nazywane najistotniejszym pojedynczym czynnikiem wspierającym zrównoważony rozwój, dlatego #CzytanieRządzi.
Kampanii towarzyszą filmy, w których prezydentki i prezydenci opowiadają o swoich lekturach, ale też odsłaniają prywatne elementy swoich nawyków.
Co czyta prezydent Aleksandra Dulkiewicz? Gdzie najlepiej czyta się jej książki? Czy czyta komuś jeszcze oprócz siebie? Kogo spośród pisarzy najchętniej by spotkała? I o jakiej supermocy marzy? Każdy może to sprawdzić.
Fundacja Powszechnego Czytania oraz Unia Metropolii Polskich czyli dwanaście polskich metropolii: Białystok, Bydgoszcz, Gdańsk, Katowice, Kraków, Lublin, Łódź, Poznań, Rzeszów, Szczecin, Warszawa i Wrocław – wszyscy razem – zapraszają do wielkiej wspólnej pracy na rzecz podniesienia czytelnictwa w Polsce. W miastach dzieje się już wiele, ale działania pro-czytelnicze zostaną wzmocnione i uruchomione zostaną kolejne pomysły. W zamyśle organizatorów kampania ma być zaczynem do gigantycznego wspólnego długofalowego wysiłku, rozmów, debat i pracy na rzecz poszerzenia grona czytających w Polsce. Zaproszeni są wszyscy: rodzice, dzieci, nauczyciele, bibliotekarze, samorządowcy, instytucje, firmy i organizacje pozarządowe.
Niskie czytelnictwo w Polsce to problem każdego i każdej z nas!
Strona internetowa kampanii Czytanie Rządzi. Sprawdź jak czytają w innych miastach!
Co czytelniczo dzieje się w Gdańsku? Gdańsk jako miasto literatury
„Nie da się czytać bez książek” – pisze Maria Deskur w „Supermocy książek. Poradniku upowszechniania czytania”, dlatego w Gdańsku, który aspiruje do dołączenia do sieci Miast Kreatywnych UNESCO w dziedzinie literatury, intensywnie wspieramy życie literackie i upowszechnianie czytelnictwa. Zależy nam, by zauważyć wielu uczestników pola literackiego – pisarzy, poetów, tłumaczy, księgarzy kameralnych, wydawców, organizatorów kultury... Ale przede wszystkim samych czytelników. Czytanie nie tylko wzmacnia wrażliwość i wspiera zdobywanie wykształcenia, ale też tworzy zaangażowane, demokratyczne społeczeństwo obywatelskie. Wierzymy, że świadome używanie języka, empatyczne budowanie narracji ma siłę zmieniania świata na lepsze.
W maju tego roku prezydent Aleksandra Dulkiewicz zainicjowała nowy gdański projekt literacki pn. Gdańsk Miasto Literatury, który będzie łączył działania promujące literaturę w Gdańsku, rozpoznawał potrzeby środowisk twórczych i rynku wydawniczego oraz inicjował nowe i wspierał istniejące projekty literackie; w ramach projektu powstanie gdańska aplikacja do sieci Miast Kreatywnych w dziedzinie literatury.
W najbliższych miesiącach projekt skoncentrowany będzie na działaniach takich jak:
- nadzór merytoryczny nad inwestycją w dawnym Zespole Sierocińca w Gdańsku – zabytek będzie docelową lokalizacją programów literackich, wystawienniczych i siedzibą przyszłego Domu Literatury,
- utworzenie strony internetowej poświęconej literackiemu Gdańskowi, pokazującej działalność instytucji, rynku wydawniczego, organizacji pozarządowych i firm, a także przedstawiającej twórców i ukazującej dziedzictwo literackie miasta,
- konsultacje środowiskowe służące wypracowaniu założeń gdańskiej aplikacji do sieci Miast Kreatywnych UNESCO,
- uruchomienie międzynarodowego projektu społeczno-artystycznego: Wolne Słowo. Autorzy przeciw autokracji, który będzie realizowany przy ul. Długiej 35, w dawnym Domu Rosyjskim. Zakresem obejmie współpracę artystyczną (ze szczególnym naciskiem na współpracę polsko-ukraińsko-białoruską), programy wydawnicze, a także redakcję serwisu on-line poświęconego literaturze. Będzie również miejscem artystycznego dialogu: księgarni, czytelni, klubu literackiego z programem spotkań z pisarzami i tłumaczami.
Sieć działań na rzecz twórców i życia literackiego w Gdańsku
Jednak działania wspierające literaturę i czytelnictwo dzieją się w Gdańsku już dziś. Przedstawiamy garść najważniejszych:
Stypendium Kulturalne Miasta Gdańska
Wspiera twórców i animatorów kultury, mieszkających i płacących podatki w Gdańsku. Przyznawane jest na 1–6 miesięcy w jednej z siedmiu kategorii stypendialnym, w tym w kategorii literatura. Trafia do stypendystów w comiesięcznych ratach równych wysokości minimalnego miesięcznego wynagrodzenia.
Gdański Fundusz Zakupu Wydawnictw
Jest ofertą dla księgarń kameralnych i wydawnictw prowadzących działalność w Gdańsku. W ramach funduszu miasto kupuje książki z zakresu literatury pięknej, poezji, reportażu, a także publikacje muzyczne. Książki trafiają do Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej, bibliotek szkolnych, stają się nagrodami w konkursach lub służą do promocji miasta w Polsce i za granicą. Korzystają z nich także organizatorzy kultury, szkoły i organizacje pozarządowe.
Gdański Fundusz Promocji Wydawnictw
To program adresowany do wydawców oraz twórców, dzięki któremu można otrzymać dofinansowanie kampanii promocyjnej książek i publikacji muzycznych, które dopiero ukażą się na rynku, zwłaszcza tytułów, które opowiadają o Gdańsku lub wzmacniają miejskie wartości: równość, wolność, solidarność.
Modernizacja sieci bibliotecznej
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Gdańsku systematycznie modernizuje sieć filii bibliotecznych, tak by stawały się miejscem nie tylko wypożyczania książek, ale też miejscem spotkań, odpoczynku i spędzania wolnego czasu. Pod koniec 2021 roku otarta została Biblioteka Chełm po gruntowym remoncie holu, czytelni i zaplecza socjalnego. Na stałe zagościła w niej Galeria Fotoreporterów im. Macieja Kosycarza. W 2022 roku WiMBP otworzyła dwie placówki – Bibliotekę Ratuszową w Oruni oraz wyremontowany American Corner. Ważnym krokiem w modernizacji sieci miejskiej było również uruchomienie usługi książkomatów, które są dostępne dla czytelników i czytelniczek we wszystkie dni tygodnia, przez całą dobę. Obecnie WiMBP w Gdańsku dysponuje czterema książkomatami (przy filiach na Chełmie, Morenie, Żabiance i Kokoszkach), a w planach są kolejne, w tym powstające z inicjatywy mieszkańców i mieszkanek Gdańska w ramach Budżetu Obywatelskiego.
Obniżki czynszu
Gdańskie księgarnie kameralne oraz antykwariaty, które prowadzą działalność w lokalu miejskim mogą otrzymać obniżkę czynszu o odpowiednio 50% (w przypadku księgarń) i 70% (w przypadku antykwariatów).
Konkurs na działania w obszarze literatury
Adresowany jest do organizacji pozarządowych, wspierających czytelnictwo i promocję literatury oraz współpracę środowiskową. Mogą w nim startować organizacje pozarządowe z całej Polski, ale pozyskane środki muszą zostać przeznaczone na działania w Gdańsku. Przesłaniem konkursu jest realizacja wydarzeń kulturalnych, które promują czytelnictwo i literaturę, tworzą społeczeństwo obywatelskie i wzmacniają poczucie sprawczości poprzez literaturę, pielęgnują poczucie świadomości języka i włączający sposób komunikowania oraz pomagają gdańskim księgarniom kameralnym i wydawnictwom budować markę miejsc opiniotwórczych, animujących życie kulturalne
Gdańskie Otwarte Pracownie
To program skierowany do artystek i artystów szukających pracowni na działalność artystyczną, w którym można pozyskać lokal miejski na działalność twórczą i animacyjną. Najemcy mogą prowadzić również działalność handlową.
Rezydencje literackie
Realizowane są w Gdańsku dwutorowo:
INSTYTUT KULTURY MIEJSKIEJ WE WSPÓŁPRACY Z UNIĄ LITERACKĄ I STOWARZYSZENIEM TŁUMACZY LITERATURY prowadzi program rezydencyjny skierowany do pisarzy, pisarek, poetów, poetek, tłumaczy i tłumaczek, który umożliwia im spędzenie czasu na pracy twórczej i poznanie lokalnego środowiska literackiego w ciągu 4–8 tygodni. Rezydent mieszka w Śródmieściu , otrzymuje wsparcie merytoryczne i logistyczne, a także honorarium w wysokości do 3 tys. zł brutto miesięcznie i jest włączany jest w działalność literacką miejskich instytucji kultury.
GDAŃSKA GALERIA MIEJSKA Z SIECIĄ ICORN prowadzi program rezydencyjny adresowany do twórców, których bezpieczeństwo we własnym kraju jest zagrożone z powodów politycznych lub konfliktów zbrojnych. Rezydencja gwarantuje schronienie, godne warunki życia oraz możliwość swobodnej pracy artystycznej przez pełen rok. Sama sieć ICORN (International Cities of Refuge Network) zrzesza ponad siedemdziesiąt miast wspierających demokrację, wolność słowa i ponadnarodową solidarność z całego świata.
Nagrody literackie
Najważniejsze spośród miejskich nagród przyznawanych twórcom literatury to:
- Nagroda Literacka Miasta Gdańska Europejski Poeta Wolności – przyznawana co dwa lata poetce lub poecie tworzącemu w Europie w jednym z języków europejskich. Wysokość nagrody to 100 tys. złotych. Towarzyszy jej wydanie dwujęzycznej książki poetyckiej oraz nagroda dla tłumacza w wysokości 20 tys. złotych. Nagroda przyznawana jest za poezję, która odważnie wspiera budowanie nowej wizji wspólnoty europejskiej.
- Nagroda Prezydenta Miasta Gdańska za Twórczość Translatorską im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego – przyznawana co dwa lata w dwóch kategoriach: za przekład dzieła (30 tys. złotych) oraz całokształt twórczości translatorskiej (50 tys. złotych).
- Splendor Gedanensis – przyznawany za twórczość, działania na rzecz ochrony i popularyzacji dziedzictwa kulturowego lub za kreację kultury i jej upowszechnienie. Towarzyszy jej również przyznanie tytułu Mecenasa Kultury Gdańska, który może trafić do osób lub instytucji wspierających działania w obszarze kultury, w tym literatury.
- Nagroda Miasta Gdańska dla Młodych Twórców w Dziedzinie Kultury przyznawana za wybitne osiągnięcia twórcze osobom do 35 roku życia.
Festiwale i wydarzenia literackie to m.in.:
- Międzynarodowy Festiwal Literatury Europejski Poeta Wolności – festiwal towarzyszący wręczeniu nagrody za najciekawsze zjawiska poetyckie w Europie;
- Gdańskie Spotkania Tłumaczy Literatury Odnalezione w Tłumaczeniu – festiwal literacki poświęcony sztuce translatorskiej
- Afera Kryminalna – festiwal literatury kryminalnej, sensacyjnej i thrillerów;
- Gdańskie Spotkania Komiksowe GDAK;
- Wielki Maraton Czytelniczy, w którym przez cały rok szkolny w czterech kategoriach rywalizują szkoły podstawowe i średnie, a o zwycięstwie decyduje znajomość przeczytanych lektur.
- oraz wspierane przez Miasto Gdańsk coroczne: Gdańskie Targi Książki i Oliwskie Święto Książki.
Edukacja do kultury
To program dla mieszkanek i mieszkańców Gdańska wzmacniający kompetencje uczestnictwa w kulturze, rozwijający twórczą aktywność w jedenastu obszarach, w tym edukacji literackiej. Jest realizowany przez instytucje kultury, organizacje pozarządowe i placówki oświatowe.
Strona internetowa Edukacja do Kultury Gdańsk
Inicjatorami akcji CzytanieRządzi są:
Unia Metropolii Polskich powstała w 1990 r. wg projektu Instytutu Miasta pt. “Tyle państwa ile miasta”, z inicjatywy prezydenta m. st. Warszawy, aby realizować partnerstwo stolicy Rzeczypospolitej z innymi głównymi miastami Polski, w celu umocnienia pozycji naszego kraju w Europie i w świecie. Od 1993 r. UMP ma formę fundacji. Jej Radę stanowią prezydenci 12 centralnych miast metropolii polskich.
Fundacja Powszechnego Czytania jest organizacją non profit, której misją jest upowszechnianie czytelnictwa. Powstała w 2018 roku, dzięki woli współpracy konkurentów - wydawców i stawia sobie za cel podniesienie poziomu czytelnictwa w Polsce.
