Przeglądarka IE 11 nie jest wspierana na witrynie. Proszę skorzystać z nowej przeglądarki Edge firmy Microsoft

Referat Prasowy Urzędu Miejskiego w Gdańsku

Frontyspis  Firmamentum Sobiescianum J  Heweliusza  Astronom składa pokłan swoim wielkim poprzedniko

Marta Pawlik
Polska Akademia Nauk Biblioteka Gdańska

Data publikacji 15:05

Dzieła Heweliusza uhonorowane

Pięć dzieł Jana Heweliusza zostało wpisanych na Polską listę krajową programu UNESCO „Pamięć Świata”. Wśród nich są unikatowe egzemplarze dzieł „Selenographia” i „Machina coelestis”, zawierające dedykacje autora i ryciny kolorowane przez samego Heweliusza. PAN Biblioteka Gdańska jest jedyną na świecie, która ma komplet drukowanych dzieł gdańskiego astronoma.

– Wpisanie dzieł Jana Heweliusza na Polską listę krajową programu UNESCO „Pamięć Świata” to dla nas, kustoszów tych dzieł, powód do wielkiej radości i dumy – mówi dr Anna Walczak, dyrektor PAN Biblioteki Gdańskiej. – Nie ukrywamy, że naszym marzeniem jest, aby kolekcja znalazła się na międzynarodowej liście „Pamięć Świata” UNESCO, na co bez wątpienia zasługuje.

Aktywne życie Jana Heweliusza znaczy wiele miejsc w mieście, a wśród nich PAN Biblioteka Gdańska. W pracy posiłkował się księgami ze zbiorów Biblioteki Gdańskiej, a dziś w jej zasobach przechowywana jest pełna kolekcja jego drukowanych dzieł. Niektóre z nich do biblioteki przekazał sam Heweliusz, o czym świadczą jego odręczne dedykacje, a inne trafiły na przykład w formie donacji poczynionych przez gdańskich uczonych i patrycjuszy.

– Na kolekcję hevelianów PAN Biblioteki Gdańskiej składa się 19 dzieł autorstwa Heweliusza wydanych między 1674 a 1690 rokiem w Gdańsku oraz liczne druki ulotne zawierające sprawozdania z obserwacji nieba – mówi dr Zofia Tylewska-Ostrowska, kierownik Działu Zbiorów Specjalnych. – Publikowanie Heweliusz rozpoczął od wydania map Księżyca. Zajmował się również ruchem planet oraz rozważał naturę komet. Pośmiertnie ukazał się katalog gwiazd i atlas nieba. Kolekcja hevelianów ma charakter monograficzny i umożliwia kompleksowe prace nad wkładem Heweliusza w historię astronomii.

Prawdziwą ozdobą i uzupełnieniem kolekcji hevelianów jest obraz olejny namalowany w 1677 roku przez Daniela Schultza. To portret astronoma na tle jego własnej biblioteki w trakcie spisywania wyników badań.

Na Polskiej liście krajowej programu UNESCO Pamięć Świata” znajdują się m.in.: Konstytucja 3 maja 1791, kronika Galla Anonima z XII w. – najstarsza kronika polska, autograf „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza i dokumenty związane z budową portu w Gdyni (1921–1927). Jest tam także jeden obiekt ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej – rękopis „Missale secundum notulam dominorum Teutonicorum”, średniowieczny mszał z kolekcji Biblioteki Mariackiej przy kościele Najświętszej Marii Panny w Gdańsku, wpisany na listę 4 listopada 2016 roku.

Całą kolekcję dzieł Jana Heweliusza można obejrzeć na platformie Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej.

Jan Heweliusz (1611–1687) to jeden z najwybitniejszych ludzi nauki XVII wieku, co poświadcza fakt, że został pierwszym w historii zagranicznym członkiem brytyjskiej akademii nauk Royal Society. Pasjonowała go przede wszystkim astronomia, ale na potrzeby obserwacji konstruował również instrumenty badawcze i zegary, szlifował szkła do teleskopów, wynalazł wreszcie śrubę mikrometryczną. Nie sposób odmówić mu zdolności artystycznych – własnoręcznie wykonywał rysunki zaobserwowanych przez siebie ciał niebieskich, a później w postaci rycin umieszczał w swoich dziełach, które wydawał we własnej drukarni.

U jego boku stała – Elżbieta Koopman Heweliusz, druga żona. Ta córka bogatego gdańskiego kupca, pochodzącego z Holandii, zdobyła solidne wykształcenie, władała kilkoma językami, miała szerokie zainteresowania naukowe. Wspólnie z mężem prowadziła obserwacje i badania astronomiczne. Sporządziła edycję dzieła „Prodromus astronomiae” („Zwiastun astronomii”) – katalogu niemal dwóch tysięcy gwiazd stałych i ich pozycji, a po śmierci męża dokończyła pracę nad tą publikacją, wprowadzając liczne korekty, i opublikowała ją drukiem.

W tym roku PAN Biblioteka Gdańska świętuje 425-lecie istnienia, sponsorem jubileuszu jest Port Lotniczy Gdańsk im. Lecha Wałęsy. Oficjalna strona obchodów jubileuszu. 

Uroczystość wręczenia certyfikatów odbędzie się 10 czerwca 2021 roku, o godzinie 11.00 w Pałacu Belwederskim w Warszawie. Nagranie dr Anny Walczak, dyrektor PAN BG w tym temacie będzie możliwe 8 czerwca, w godz. 8–15, w PAN Bibliotece Gdańskiej, przy ul. Wałowej 15.